Bosh miyaning anatomiyasi va patologiyasi

O’rta  miya  (mesencephalon)  Voroliyev  ko’prigi  yuqorisida  joylashgan 

bo’lib, unga t’ort tepalik, miya oyoqchalari va Silviyev kanali kiradi. To’rt tepalik 

(corpus  guatriqeminum)  to’rtta  bo’rtiqli  plastinkadan  iborat  bo’lib,  miya 

sopining orqa yuzasida joylashgan. 

Har  bir  tepalikdan  bir  tutamdan  nerv  tolalari  chiqadi.  To’rt  tepalikning 

yuqorigi  ikkitasida  ko’rish  ta’sirlarini  orientirovka  qiluvchi  nerv  markazlari 

joylashgan.  Bu  ikki  bo’rtiq  oraliq  miyadagi  tizzasimon  tana  bilan  bog’langan. 

Pastki ikkita tepalikda eshitish ta’sirlarini orientirovka qiluvchi nerv markazlari 

joylashgan.  To’rt  tepalikdan  uni  orqa  miya  bilan  bo’g’lovchi  (tektospinal)  yo’l 

boshlanadi.  Tuban  darajada  tuzilgan  umurtqali  hayvonlarda  ikkita  tepalik 

bo’lib,  agar  u  shikastlansa,  ko’rish  funksiyasi  butunlay  yo’qoladi.  Miya 

oyoqchalari (perdunculi cerebri) ikkita yo’g’on nerv tolalari boylamidan iborat 

bo’lib, o’rta miyaning oldingi qismini qoplab turadi. Miya oyoqchalari uzunchoq 

miya  va  Voroliyev  ko’prigini  miya  yarim  sharlari  bilan  bo’g’laydi.  Miya 

oyoqchalrining  lateral  tomonida  ko’rish  nervining  yo’li  joylashgan.  Miya 

---

 

8 

oyoqchalarining  pastki  qismi  asosi,  ustki  qismi  qopqog’i  deyiladi.  Miya 

oyoqchalrining  asosi  va  qopqog’i  pigmentlarga  boy  bo’lgantana  bilan  ajralib 

turadi.  Qora  tana  odamda  yaxshi  rivojlangan.  Miya  oyoqchasining  asosida 

quidagi  o’tkazuvchi  yo’llar  joylashgan:  piramida  yo’li  –  ko’prik  orqali  orqa 

miyaga  yo’nalgan  bo’ladi,  ko’prik  –  miya  po’stlog’i  yo’li,  miya  po’sti  –  yadro 

yo’li. 

Miya  oyoqchalarining  qopqog’i,  uzunchoq  miya  ko’prigining  davomi 

bo’lib,  filogenetik  kelib  chiqishiga  ko’ra  juda  qadimiy  tuzilishga  ega.  Miya 

oyoqchalari  qopqog’ida  g’altaksimon  va  ko’z  soqqasini  harakatlantiruvchi 

nervlar  tanasi  joylashgan.  Siviliyev  kanali  atrofidagi  kulrang  moddadan  orqa 

miyaga  tushuvchi,  orqadagi  uzunasiga  yo’nalgan  o’tkazuvchi  yo’llar  to’dasi 

boshlanadi. Bu to’daga ko’zni harakatlantiruvchi uchinchi, to’rtinchi va oltinchi 

nerv  tolalari  ham  kiradi.  To’rt  tepalikning  pastki  bo’rtiqlari  chegarasida 

miyacha  yuqori  oyqlarining  tolalari  kesishadi,so’ng  ular  qizil  yadrodagi 

hujayralarda  tugaydi.  Bir  qismi  esa  oraliq  miyadagi  ko’rish  bo’rtiqchalariga 

boradi.  Miya  oyoqchalarining  qopqog’i  tarkibidagi  sezuv  nervlaridan  eng 

muhimi medial qovuzloq hisoblanadi. U uzunchoq miydagi nozik va ponasimon 

o’tkazuvchi yo’llar tanasidan boshlanadi.  

Lateral o’tkazuvchi yo’l tarkibiga eshitish, sezish nervi kiradi. Bu yo’l to’rt 

tepalikning ikkita pastkisida tugaydi.