Bosh miyaning anatomiyasi va patologiyasi

       I – bob. Bosh miyaning anatomik tuzilishi 

 

1.1. Bosh miya bo’limlari. 

 

Bosh miya kelib chiqishi, tuzilish xususiyatlari va funksional ahamiyatiga 

ko’ra 2 qismga bo’lib o’ganiladi: 



 

miya ustuni; 



 

bosh miya katta yarim sharlari. 

Miya  ustuniga:  uzunchoq  miya,  ortqi  miya,  o’rta  miya  va  oraliq  miya 

kiradi.  

Uzunchoq miya (medulla oblangata) orqa miyaning uzviy davomi bo’lib, 

birinchi  bo’yin  umurtqasidan  yuqoriroqda  joylashadi  va  Varoliyev  ko’prigiga 

ulanib ketadi. Orqa qismi orqa miya tuzilishiga o’xshaydi. Orqa miyadan oldingi 

va  orqa  o’rta  hamda  yon  qismlari  bo’ylab  o’tgan  egatlar  uzunchoq  miyada 

davom etadi, ichida esa markaziy kanali joylashadi. Orqa miya ventral va dorzal 

orqa  miya  nervlari  chiqadi.  Uzunchoq  miyaning  old  va  orqa  tomonida 

joylashgan o’rta egat uni ikki pallaga ajratadi. Har ikkala palla esa o’z navbatida 

orqa  tomonidan  o’tgan  yonbosh  egatlar  orqali  tizimchalarga  ajraladi.  Uning 

ventral  qismini  olivalar,  dorzal  qismini  miyachaning  pastki  yoki  orqa 

oyoqchalari  tashkil  etadi.  Olivalar  tuxumsimon  bo’lib,  nerv  hujayralaridan 

tashkil  topgan.  Ularning  vazifasi  tanani  tik  tutib  turishdan  iborat.  U  juda  ko’p 

o’tkazuvchi  yo’llar  orqali  miyachaga  bog’langan  bo’ladi.  Miyacha  oyoqchalari 

nerv  tolalaridan  iborat.  Ular  yuqoriga  ko’tarilib,  to’rtinchi  qorincha  pastki 

burchagining  yonini  chegaralaydi.  Bu  qism  rombsimon  chuqurlik  deb 

nomlanadi. Uzunchoq miyaning yon ustunlaridan ketma – ket til osti – XII juft, 

qo’shimcha  –  XI  juft,  adashgan  –  X  juft,  til-tomoq  –  IX  juft  bosh  miya 

nervlarining ildizi chiqadi. Uzunchoq miyaning dorzal tomonida orqa kesikning 

---

 

6 

ikki yonida orqa miyadagi nozik, ponasimon to’dalarning davomi bo’lgan orqa 

ustuncha joylashgan. Orqa miyadagi kulrang modda uzunchoq miyada tarqoq 

holda  joylashgan  bo’lib,  bu  modaning  kam  qismi  rombsimon  chuqurchaning 

tubida  bo’ladi.  Uning  ko’p  qismi  uzuznchoq  miya  yuzasida  tarqalgan  bo’lib, 

uzunchoq  miya  yadrolari  deb  nomlanadi.  Agar  uzunchoq  miya  shikastlansa, 

odam yoki hayvon o’ladi.