Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

lehçe
 ya da ağız, bireysel olarak kullanılan 
bireydil
i getirir. Bu 

---

 
88 
ise, dilin zamansal, kural dışı kullanımını ve dil kullanımsal açıdan da he-
def kitleyi gündeme getirir. Hedef kitlenin gündeme gelmesi, dil ve söy-
lemin bağlamı arasındaki ilişkileri, “dilin söylemde kullanılışını” incele-
yen 
edimbilim
 kapsamında ele alınmıştır (krş. Vardar 1998: 52; Hatim & 
Mason  1990:  60).  Bu  yaklaşım  geçmişteki  “bildirişimi”  ölçütleştirmeye 
çalışan  yapısal  ve  üretici  dilbilimsel  yaklaşımlarından  farklı  olarak  ona 
devingenlik katar. Örneğin, edimbilimden yola çıkan dil felsefesi üzerinde 
çalışan Searle’ün  “Sözeylem kuramı”nı geliştirmesi “bildirişim kuramı-
nın” yönünü bildirişimin etkisi üzerine çevirir. Buna bağlı olarak bildiri-
şimin gücü, sözcenin etkisine göre şu şekilde ulamlanır:  
➢
 
Düz  söz
:  eyleme  neden  olmayan  sadece  bir  olayı  betimleyen 
söz 
➢
 
Edim söz
: Söz  ile eylemin  örtüştüğü  sözdür.Örneğin, “kapıyı 
kapatıyorum” dendiğinde söz ve eylem aynı anda yer alır. Bu 
durumda konuşucu kendisine bir yükümlülük verdiği gibi, onun 
eylemi dinleciyle ilişkilerini de ilgilendirir. Bu tür eylemin söz-
konusu  olduğu  özgöndergeli  sözler  arasına  kutlamak,  suçla-
mak, eleştirmek gibi sözler de girer. 
➢
 
Etki söz
: dinleyici odaklı olup dinleyini eyleme geçirmeyi he-
defler. Örneğin, “kapıyı kapat!” şeklindeki bir buyuru etki söz 
kapsamına girer (Vardar 1998: 52)  
Öte yandan dilin çeşitliliği kapsamında bildirişimin akışını sağlamak 
üzere dilin bağlama uygun kullanımını ilgilendiren 
söylem şekli
, edimbi-
limin bir parçası olarak