Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

4.2.1. Çevrilebilirlik-Çevrilemezlik  
Humboldt'un 17. yüzyıl İngiliz düşünürlerinden Francis Bacon'dan et-
kilenerek dilbilim alanında öne sürdüğü sava göre, insanlar dünyayı ol-
duğu  gibi  değil  de,  anadillerinin  sunduğu  biçimde  görür  (Başkan 
1967:149-151). Böyle bir savdan yola çıkılınca, anadil dışında başka bir 
dilde iletişim kurmanın olanaksızlığı ortaya çıkar. Başka bir deyişle, “çev-
rilemezlik” kavramı gündeme gelmektedir. Humboldt’un “çevrilemezlik” 
savı kuşkusuz günümüz iletişim çağına aykırı bir düşünce olduğu kadar, 
çağdaş çeviribilim anlayışına da ters düşmektedir. Bununla birlikte, Hum-
boldt’un çeviribilime katkısı, dili ölü bir ürün ya da olgu (ergon) olarak 
görmeyip, üretim ya da etkinlik (energhea) olarak görmesi dilin devingen-
liğine dikkati çekmesi açısından önem taşır (Cömert 1978: 1-15). Öte yan-
dan, Humboldt'un dili, bir yandan, her an üreten bir etkinlik olarak görür-
ken, öte yandan, “çevrilemezlik” savında bulunması, bir çelişki olarak de-
ğerlendirilebilir. Bu, gerçekte yukarıda da öne sürüldüğü gibi, insanoğlu-
nun dünyayı anadiline göre gördüğü düşüncesinden kaynaklanır. Bu gö-
rüşün temelinde ise, dil ve düşüncenin kaynaşık bir bütün olarak ele alın-
ması yatar. Buna karşın, Humboldt’un çeviribilime katkısı, ana dilde de 
olsa, dilin devingenliği, üretkenliği ve yaratıcılığına dikkati çekmesidir. 
Bu,