Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

diliçi
’, ‘
dillerarası
’ ve ‘
göstergele-
rarası
’ çeviri şeklinde ulamlamasının ardından (Bassnett-McGuire 1980: 
14-30), diliçi çeviride bile bir sözcüğün tam eşanlamlısının bulunamaya-
cağını, ancak insanoğlunun anadil yetisini kullanarak başka sözcükler ara-
cılığıyla düşüncelerini yine de dile getirebileceğini söylemesi, onun Hum-
boldt'tan farklı olarak dili amaç olmaktan çıkarıp, düşüncelerin aktarıldığı 
bir araç olarak değerlendirdiğini gösterir (Cömert 1978: 14-16). 
Roman 
Jakobson
’un bu şekilde Saussure’ün de etkisiyle dili bir iletişim aracı ola-
rak  görmesi,  çevrilebilirlik  savlarını  yeniden  gündeme  getirmiştir.  Ona 
göre çeviriyi olanaklı kılan sadece dille, nesne arasındaki bağlantı değil, 
bunu diliçi çeviride söz ettiği şekilde, insanın, bir dil üzerine konuşabilme 
(üst dil) yetisidir. Bu şekilde çeviriyi söz düzleminde salt anadildeki yara-
tıcılık yetisine bağlamakla kalmamış, farklı ekinlerden de olsa düşüncenin 
üst dilsel işlemler aracılığıyla aktarılabileceği düşüncesini akla getirmiş-
tir.  
Jakobson’un  eşdeğerliğe  bakışı,  kendisiyle  aynı  okuldan  olan  (Prag 
Okulu) olan Otto Kade ile ile karşılaştırıldığında, Jakobson’un iki konuda 
daha üstün olduğu anlaşılır. Birinci olarak, Kade’nin bildirişim olgusuna 
daha yüzeysel baktığı ve biçemin ön plana geçtiği yazınsal metinleri bir 
kenara atıp, bilgi içeriğinin öncelikli olduğu kullanmalık metinlere ağırlık 
verdiği görülür (Göktürk 1989: 161-166). İkincisi ise, Jakobson'un, nesne 
dil ile üst dil arasında kurduğu bağlantıdır. Bununla birlikte, hem Kade, 
hem de Jakobson çeviride  erek  odaklı kararların alınmasına neden olan 
anlıksal süreçlere hiç değinmeden geçmeleri, çeviri sürecini birbirinden 
kopuk üç ayrı aşama olarak görmelerine yol açmakla kalmayıp, çeviri edi-
mine bütünleyici olarak değil, kısmi olarak bakmalarına da neden olmuş-
tur.  Bu  ise,  onların  çeviriye  bir  düzgüleme  işlemi  olarak  sadece  kaynak 
odak  kutbundan  baktıkları  düşüncesini  akla  getirir  (Lörscher  1991:  14-
18).  

---

 
81 
Jakobson’un eşdeğerliğe söz düzeyinde farklıklardan yola çıkarak ele 
alması, bir başka deyişle dilin derin yapısından yüzeysel yapısına ulaşıla-
bileceği  düşüncesinden kaynaklanmıştır.  Onun  bu  dilbilimsel  yaklaşımı 
gerçekte dil ve düşünceyi (sözü) bir bütün olarak ele almasına ve eşdeğer-
lik arayışının dil düzleminde kalmasına neden olmuştur. Örneğin, diller 
arasında  sesin çevrilemezliğinden yola  çıkarak koşut çevirisinin yapıla-
mayacağını, bundan böyle koşut çevirisinde ancak yaratıcı aktarım olana-
ğının bulunduğunu öne sürmesi, eşdeğerliği geniş bir yelpaze içerisinde 
ele alan günümüz çeviribilim anlayışına ters düşer (Munday, 36-37).