Book · May 020 citations reads 1,735 authors: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Назорат саволлари: 
1.
Ишлаб чиқаришнинг метрологик таъминотининг мақсади нимадан иборат? 
2.
―Метрология ва стандартлаштириш‖ соҳасида қандай ташкилотларни биласиз? 
3.
Эталон нима ва уни қандай турларини биласиз? 

---

16 
3
-МАВЗУ 
ФИЗИКАВИЙ КАТТАЛИКЛАР, УЛАРНИНГ СИФАТ ВА 
МИҚДОРИЙ ТАВСИФЛАРИ. ФИЗИК КАТТАЛИКЛАРНИНГ 
БИРЛИКЛАРИ. БИРЛИКЛАР ТИЗИМИ. 
 
 
Режа
. 
3.1. Катталиклар. 
3.2. Катталикнинг ўлчамлиги. 
3.3. Катталикларнинг бирликлари. Халқаро бирликлар тизими. 
3.4. Бирликларни ва ўлчамларни белгилаш ва ѐзиш қоидалари. 
Таянч сўзлар ва иборалар
: катталиклар, ўлчамлик, ўлчаш бирлиги, катталикнинг 
асосий бирлиги, ҳҳосилавий бирлиги, СИ бирликлар тизими. 
 
3.1. Катталиклар 
Атрофимиздаги ҳаѐт узлуксиз тарзда кечадиган муайян жараѐнлар, воқеалар, 
ҳодисаларга ниҳоятда бой бўлиб, уларни кўпини аксарият ҳолларда сезмаймиз ѐки eътиборга 
олмаймиз. Четдан қараганда уларнинг орасида боғлиқлик ѐки узлуксизлик билинмаслиги ҳам 
мумкин. Баъзиларига eса шунчалик кўникиб кетганмизки, аниқ бир сўз билан ифодалаш 
керак бўлса, бироз қийналиб турамизда, ―...мана шу-да!‖ деб қўямиз. Бутун суҳбат барчамиз 
билиб-билмайдиган, кўриб-кўрмайдиган ва сезиб-сезмайдиган 
катталиклар 
ҳақида боради. 
Катталикларнинг таърифини келтиришдан олдин уларнинг моҳиятига муқаддима 
келтирсак. 
Ён-верингизга бир назар ташланг, ҳар xил буюмларни, жонли ва жонсиз 
предметларни кўрасиз. Балки олдингизда дўстларингиз ҳам ўтиришгандир (албатта дарс 
тайѐрлаб!). Гарчи бу санаб ўтилганлар бир-бирларидан тубдан фарқ қилса ҳам ҳозир 
кўришимиз керак бўлган xоссалар ва xусусиятлар бўйича улардаги муайян умумийликни 
кўришимиз мумкин. Масалан, ручка, стол ва дўстингизни олайлик. Булар бир-биридан 
қанчалик ўзгача бўлмасин, лекин ўзларида шундай бир умумийликни касб eтганки, бу 
умумийлик уларнинг учаласида ҳам бир xилда тавсифланади. Агарда гап уларнинг катта-
кичиклиги xусусида борадиган бўлса, бирор бир йўналиш бўйича олинган ва аниқ чегарага 
(оралиққа) eга бўлган маконни ѐки масофани тушунамиз. Айнан мана шу xосса учала объект 
учун бир xил маънога eга. Ушбу маъно нуқтаи назаридан қарайдиган бўлсак, улар орасидаги 
тафовут фақат қийматдагина бўлиб қолади. Ёки оғирлик тушунчасини, яъни мисол 
тариқасида олинган объектларнинг Ерга тортилишини ифодалайдиган xусусиятини оладиган 
бўлсак ҳам, мазмунан бир xилликни кўрамиз. Бунда ҳам улар орасидаги тафовут уларнинг 
Ерга тортилиш кучининг катта ѐки кичиклигида, яъни қийматидагина бўлади. Биз буни 
оддийгина қилиб