Book · June 020 citations reads 3,563 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Baholash
nazorat kabi teskari aloqaning muhim ifodasidir. Ammo, nazorat va 
baholash orasida qator muhim farqlanishlar bor: 
1)Nazoratda loyiha ijrosini doimiy kuzatish bo’lsa, baholash esa davriy oraliq 

---

163 
yakunlar qilish ko’zda tutiladi; 
2)Nazoratda loyihadagi ro’y berayotgan ikr-chikirlarga e’tibor jamlangan 
bo’lsa, baholashda e’tibor umumiy holatga qaratiladi; 
3)Nazorat uchun loyiha raxbari javobgarlikka ega bo’lsa, baholashni ayrim 
shaxs yoki bir guruh loyihada bevosita qatnashmaydigan (xolislikni ta’minlash 
uchun) kishilar amalga oshiradi. 
Baholash va nazorat o’rtasidagi ushbu amaliy farqlar quyidagi (uncha to’g’ri 
bo’lmagan) baholashning aniqlamasiga olib keladi: Baholash-loyihaning unda 
ta’kidlangan maqsadlariga nisbatan holatini aniqlash uchun xolisona davriy yakuniy 
xulosalarini chiqarishdir. 
Baholash loyiha davomida va shuningdek, loyiha poyoniga yetganda 
o’tkaziladi: Bu ikki holatda ham baholashning ahamiyati turlicha. Loyiha davomida 
baholash o’tkazib, uning natijasini loyihaning undan keyingi siljishiga ta’sir qilish 
uchun foydalanishimiz mumkin. Xaqiqatda, loyiha davomidagi baholashning 
oqibatida loyiha muddatdan avval tugatilishi, loyiha maqsadlarini o’zgartirish yoki 
loyiha rejasini qayta tuzilishi mumkin. 
Nazorat turlari nazoratni amalga oshirish zarurligining muhim sabablaridan biri 
shundan iboratki, har bir loyihachi - menejer, so’zsiz, o’z xatolarini vaqtida payqash 
xususiyatiga ega bo’lishi va ularning loyiha zarari tegishidan avval ularni 
to’g’rilashdan iborat. 
Nazoratning uchta turi mavjud: 
- dastlabki; 
- joriy; 
-yakuniy; 
Dastlabki nazorat loyihani amalga oshirish bo’yicha ishlarning amalda 
boshlangunicha boshlanadi va ma’lum qoida va taomillarga rioya qilishga 
qaratilgandir. 
Dastlabki nazorat, qoida bo’yicha, ishni mablag’ bilan ta’minlanishiga 
qaratilgan (mehnat, moddiy va moliyaviy manbalar). 
Mehnat manbalari sohasida u lavozim majburiyatlari uchun zarur 

---

164 
ishbilarmonlik va kasbiy bilim va ko’nikmalarni sinchkovlik bilan tahlil qilishga 
qaratilgan (zarur minimal ma’lumot darajasi, malakasi, ish staji, tavsiyanomalar va 
b.k. aniqlanadi). 
Moddiy manbalar nazorati foydalaniladigan uskuna va materiallar tarkibi va 
sifatiga, texnikaviy shartlarga mos keladigan materiallar yetkazib berish 
imkoniyatlarini isbotlagan ishonchli ta’minotchilarni tanlash maqsadida amalga 
oshiriladi. 
Moliyaviy manbalarni nazorat qilish jarayonida, loyihaning tasdiqlanadigan 
byudjeti bandlari chegarasida harajatlarning cheklangan miqdori vaqt muddatlarida 
shunday hisob bilan belgilanadiki, bu mablag’lar ishlar tugashigacha kifoya qilsin. 
Joriy nazorat bevosita loyiha amalga oshirilayotgan paytda amalga oshiriladi. 
Joriy nazorat ushbu turlarga ajratiladi: 
- vaqt nazorati (oraliq maqsadlar va ish hajmlariga erishish); 
- moliyaviy nazorat (moliyaviy mablag’larni sarflanish darajasi); 
- manbalar nazorati (moddiy - texnikaviy manbalarning amaldagi sarfi); 
- sifat nazorati (ish sifat darajasi). 
Joriy nazorat loyihaning amalga oshirilishini tezkorlik bilan izga solish 
maqsadida bajariladi va loyiha bo’yicha belgilangan narx, vaqt va manba 
ko’rsatkichlarini erishilgan natijalarga taqqoslashga asoslangan. 
Yakuniy
nazorat loyiha bo’yicha ishlar nihoyasiga yetgan pallada loyiha 
yakunlanganligini integral baholash uchun o’tkaziladi. Shu asosda to’plangan tajriba 
kelgusi loyiha - analoglarni ishlab chiqish va amalga oshirish uchun 
umumlashtiriladi, boshqaruv tmoyillari takomillashtiriladi. 
Nazorat tizimi loyihaning amalga oshirilishini tezkor baholashni ta’minlashi 
kerak. Bu bajarilayotgan ishlarning vaqti, narxi, manbalari va sifatini asoslash va 
ularni boshqarish, boshqarishda qaror qabul qilish uchun zarur. Loyihani amalga 
oshirilish bo’yicha nazorat tizimini tuzish davrida quyidagilarni aniqlash zarur: 
- nazorat qilinadigan ishlar tarkibi va darajasini mufasallashtirish; 
- birlamchi axborotni taqdim etish, ko’rsatkichlar tarkibi va shakli; 
- birlamchi axborot va yig’ma-tahliliy hisobotni taqdim etish muddati; 

---

165 
- taqdim etilayotgan ma’lumotlar to’liqligi, ishonchliligi va muddatida 
topshirish uchun javobgar xodimlar; 
- tahliliy va grafik hisobotlar tarkibi, uslubi va texnologiyasi; 
- foydalaniladigan dasturiy - axborot vositalari majmui. Nazorat uchun 
javobgarlik. Nazorat tizimini tashkil etish jarayonida asosiy rahbarlar va ijrochilar 
o’rtasidagi vazifalarning aniq chegaralangani muhim ahamiyatga ega. Bu borada 
mavjud amaliyot hisobga olingan holda loyihani amalga oshiruvchi asosiy 
qatnashchilar orasidagi chegaralanish quyidagicha bo’lgani durust. 
Loyiha rahbari quyidagilarni bajaradi: 
- Buyurtmachi, bosh pudratchi va pudratchilar orasidagi loyiha bo’yicha barcha 
turdagi faoliyatni muvofiqlashtirish; 
- Qurilish va materiallar yetkazib berish grafiklarini tayyorlash uchun javobgar; 
- Dastlabki ma’lumotlarni o’zgartirish bo’yicha ko’rsatmalarni bajarish uchun 
javob beradi; 
- Materiallar va uskunalar sotib olishga buyurtma tayyorlash uchun 
javobgardir; 
- Loyiha harajatlari bo’yicha hisobot uchun ma’lumotlar taqdim etishga, 
muvofiqlashtiruvchi kengashlar o’tkazish uchun javob beradi. 
Ijrochi - tashkilotlar rahbarlari (yoki javobgarlar) quyidagilarni amalga 
oshiradi: 
- ish bajarilishi uchun kundalikdagi nazorat. 
- texnikaviy topshiriqlarga binoan ishning barcha parametrlari bo’yicha hamma 
ishlar majmuini ta’minlash, 
- loyihadagi ishlar amalga oshirishning borishi xaqida loyiha komandasiga 
axborat taqdim etish, 

muvofiqlashtiruvchi kengashlarda qatnashish, loyiha amalga oshishini 
sozlash bo’yicha qarorlarni shakllantirish va amalga oshirish.