Book · April 021 citations reads 54 1

Germaniy haqida umumiy tushuncha va ishlatilishi

Germaniyga bo‗lgan qiziqish yarim o‗tkazgich elektron texnikasi rivojlanishi bilan kuchaydi. Germaniy ishlab chiqarish 1945–1950- yillarda yo‗lga qo‗yildi.

Germaniy uy haroratida sinuvchan bo‗lib, 550⁰C dan yuqorida deformatsiyalanish xossasiga ega. Germaniy kremniy kabi yarim o‗tkazgich elektronikasida qo‗llashda qo‗l keladi.
Germaniyning elektr o‘tkazuvchanlik xususiyati. Ma‘lumki, ko‗pchilik moddalar elektr o‗tkazuvchanligi xususiyatiga ko‗ra uch guruhga bo‗linadi.

1. 
   guruh o‗tkazgichlar. Bunga elektr tokini yaxshi o‗tkazuvchi moddalar (metallar va ularning qotishmasi) kiradi. Ularning elektr o‗tkazuvchanligi 10⁴–10⁵ om∙ smoralig‗ida bo‗ladi.
   
2. 
   guruh izolyatorlar. Bunga elektr tokini butunlay o‗tkazmaydigan moddalar (kvorux, slyuda, asbest va boshqalar) kiradi. Ularning elektr o‗tkazuvchanligi 10¹⁴ —10¹⁵ om∙ sm ga teng.
   
3. 
   guruh yarim o‗tkazgichlar. Bunday moddalarga (kremniy, germaniy, selen, tellur va boshqalar) kiradi. Ularning elektr o‗tkazish qobiliyati o‗tkazgichlar bilan izolyatorlar oralig‗ida bo‗ladi, ya‘ni 10²—10¹⁰ om∙sm ga teng.
   

Yuqorida ko‗rsatilgan 3-guruh moddalarning elektr o‗tkazuvchanligi elementlarning elektronlari joylashuvi nazariyasi (zona nazariyasi) orqali tushuntiriladi. Ma‘lumki, atomdagi elektronlar aniq energetik pog‗onalarda (kvantlangan pog‗onalarda) joylashgan bo‗ladi. Elektronlarning bir pog‗onadan boshqa pog‗onaga ko‗chishi ularning zaxiradagi energiyalarining o‗zgarishi bilan sodir bo‗ladi. Tashqi qavatda joylashgan elektronlar valent elektronlari deyiladi.
Har qanday qattiq moddaga bir butun elektron tizimi deb qarash mumkin, chunki qattiq moddalarning energetik pog‗onalariga ayrim olingan atomlarning energetik pog‗onalari sifatiga qarash mumkin. (Holbuki, atomning energetik pog‗ona energiyasi son jihatdan qattiq modda energetik pog‗onasi energiyasidan farqli bo‗lsa-da). Shunga ko‗ra, har bir qattiq modda ma‘lum darajada yoki to‗liq elektronlardan: o‗tkazuvchi yoki harakatlanuvchi bo‗laklardan iborat bo‗ladi. Bu ikki bo‗laklar taqiqlangan chegaralari (zonalar) bilan ajralgan bo‗lib, oraliq masofasi o‗tkazuvchanlikning qiymatini ko‗rsatib beradi. Quyidagi 4.4.– rasmdan ko‗rinib turibdiki, o‗tkazuvchanalik, yarim o‗tkazuvchanlik va izolyatorlar taqiqlangan zonani qiymati bilan farq qiladi.