Book · April 021 citations reads 54 1

3.4. Sirkоniy va gafniy xlоridini magniy bilan tоzalash

Sirkоniy va uning birikmalarining xususiyatlari. Kullanilishi.


ZrC₂ - suvda erimaydigan va nihоyatda kiyin suyuqlanadigan оq mоdda (t_c = 2680°C). Sirkоniy tuzlari eritmasiga ishqоrlar ta‘sir ettirilganda оq iviq, cho‗kma - sirkоniy gidrоksid xоsil bo‗ladi. Bu gidrоksid kоllоid hоlga оsоn o‗tadi, kislоtalarda eriydi, ishqоrlarda erimaydi. Ishqоrlar va ishоriy metall karbоnatlari bilan kizdirilganda sirkоnatlarni, ya‘ni sirkоnat kislоta tuzlarini xоsil qiladi. Bularning tarkibi M₂ZrO₃, M₄ZrO₄ bilan ifоdalanadi. Sirkоnatlarning suvda eriydiganlari gidrоlizlanadi.
Zr⁺⁴ tuzlarshning eritmalarni ham gidrоlizlanadi va titanitga o‗xshash, sirkоnil ZrO⁺² iоnlarini hоsil qiladi. Sirkоnil xlоrid ZrOCl₂ bunga misоl bo‗la оladi.
Sirkоniy po‗latning turli navlarini tayyorlashda ishlatiladi. ZrO₂ o‗tga chidamli idishlar, shishalar, mоy buyoq va emallar tayyorlashda ishlatiladi.

4. TARQOQ NOYOB METALLAR ERITMALARDAN RENIY METALLINI AJRATISH.

KUKUN VA G ‘OVAK HOLIDA RENIY METALLINI ISHLAB CHIQARISH

1. Eritmalardan reniy metallini ajratish.

Molibden chiqindilaridan rеniyni olish usullari. Reniy quyidagi chiqindilardan—changlarni suvli ishqorlashda hosil bo ‗lgan eritmalardan yoki kislotali eritmalar tarkibidan ajratib olinadi. U quyidagi jarayonlar asosida amalga oshiriladi:
—kam eriydigan birikmalar holida cho‗ktirish (KReO₄, Re₂S₇);

• 
  ionitlarda yoki ko‗mirda sorbsiyalash;
  
• 
  organik erituvchilarda ekstraksiya qilish usullari bilan ajratib olinadi. EIektrofiltrlarning changlaridan reniyni ajratib olish texnologiyasi. Elektrotozalagichlarda ushlab qolingan changlar 0,4–1,5% gacha reniy va molibden birikmalari (MoO₃ va MoS₂) dan iborat bo‗ladi. Changlar issiq suv bilan ikki marta ishqorlanadi. Unda q:s = 1:2,5–3 nisbatda bo‗lib, maydalangan pirolyuzit MnO₂ eritmaga qo‗shiladi. Natijada reniyning kichik birikmalarining oksidlanishi osonlashadi. Eritma cho‗kmadan tozalanib ajratib olinadi. Eritma 0,5–0,6 g/1 Re, 8–10 g/1 Mo, 20–30 g/1 H₂SO₄ hamda CuSO₄ va Fe₂(SO₄)₃ lardan iborat bo ‗ladi. Hosil bo ‗lgan eritmadan molibden, mis va temirni ajratib olish uchun Ca(OH)₂ bilan pH=ll-12 gacha neytrallab, uni 60–70⁰C gacha qizdiriladi.Oqibatda CaMoO₄, CaSO₄, Cu(OH)₂, Fe(OH)₃ cho‗kmaga tushadi. Cho‗kmada reniy miqdori juda kam bo‗ladi. Eritmadagi reniyning konsentratsiyasi 15–20 g/1 bo‗lguncha qaynatiladi va issiq eritma ustiga kaliy xlorid eritmasidan solib 1 litr eritma uchun 50–60 g/1, so‗ng sovitiladi. Unda 98–99% peranat reniy cho‗kmaga tushadi, eritmada esa 0,02–0,5 g/1 Re qoladi. Qolgan reniyni sorbsiyalash orqali ajratib olinadi.
  

Uning texnologik chizmasi 4.1.–chizmada keltirilgan.
Bu usulda olingan texnik reniy ketma-ket qayta durlash bilan tozalab olinadi. Kaliy perranat tuzi 90–100⁰C da 100 g/1 , 20⁰C da esa 10g/l suvda eriydi. Demak, qayta durlash natijasida, taxminan 90% hosil bo‗ladi, uni
5°C gacha sovitilsa, 95%ni ajratib olish mumkin. Qayta durlash texnologik chizmasi 4.1.–chizmada keltirilgan.
Qayta durlash natijasida kaliy perranat 85% miqdorda ajratib olinadi.

1.