Book · April 021 citations reads 54 1

– rasm. Titan shlaklarini eritishda qo ‘llaniladigan 5 MVt quvvatli elektryoy pechining sxemasi.

1 – pechning qobigi; 2 – futerovkasi; 3 – elektrodlar; 4 – tok ulanish
uskunasi; 5 – pechning suv bilansovutish uskunasi (kessonlar); 6 shamollatuvchi quvirlar; 7– shixta berish bunkeri; 8 – eliktrodlarni ushlab turiah va harakatlantiraish uskunasi; 9 – shixtani uzatish tarnovi; 10 – garnissaj; 11 – shlak; 12 – maxsulot olish tuynigi (letka); 13 – cho ‗yan.

3.3. Kukun va g‘ovak holidagi titan, cirkoniy va gafniy ishlab chiqarish.

Titan xlоridini magniy bilan tоzalash
TiCl₄ ishlab chiqarish texnologiyasi.

1. 
   Jarayonning kimyosi. TiO₂ + 2Cl₂ = TiCl₄ + O₂ = 45 kkal. Bu reaksiya 800-1000⁰C da sekin boradi. Amalda 700–900°C da uglerod ishtirokida xlorlash yaxshi natija beradi. Bunda uglerod kislorod bilan CO, CO₂, qisman fosgen (COCl₂) lar hosil qiladi, ya ‗ni:
   

TiO₂ + 2Cl₂ + C = TiCl₄ + CO₂ + 49 kkal TiO₂ + 2Cl₂ + 2C = TiCl₄ + 2CO + 78 kkal TiO₂ + 4Cl₂ + 2C = TiCl₄ + 2COCl₂ + 62 kkal

2. - rasm. Ilminit konsentratlaridan TiCl₄ yoki TiO₂ ni olish.

Bu reaksiyada 600-800°C da COCl₂ hosil bo‗lishi va bosimi kam bo‗lganligi uchun asosan birinchi va ikkinchi reaksiyalar ro ‗y beradi.

2. 
   Xlorlash. Ishlab chiqarishda 3 xil xlorlash usuli ishlatiladi:
   

• 
  qo‗zg‗almas qavatlarda briketlangan shixtani xlorlash;
  
• 
  tuz eritmalarida xlorlash;
  
• 
  qaynovchi qavatlarda xlorlash.
  

Qo‗zg‗almas qavatlarda xlorlash shaxta elektr o‗choqlarda amalga oshiriladi. Avval maydalanadi, aralashma hosil qilinadi, briketlanadi. Shaxtaga yuboriladigan uglerodning miqdori xlorlanadigan moddaga va undagi Ti ga bog‗liq bo‗ladi.
Agar xlorlash jarayoni 800–900°C da olib borilsa, shlakdagi 80% TiO₂ miqdori uchun nazariy jihatdan 100 kg shlakka 24 kg uglerod sarf bo‗ladi. Amalda 20–25% gacha maydalangan shlak ishlatiladi. TiCl₄ olish uchun nazariy hisobda 0,75 t xlor kerak bo‗ladi. Amalda esa TiCl₄ ga 0,85–0,9 t xlor sarflanadi.
Bu usulda shlakdan olinadigan TiCl₄ ning miqdori 83—85% ni tashkil etadi.