Book · April 021 citations reads 54 1

Titan boyitmalarini qayta ishlash

Titan boyitmalarini qayta ishlab, 3 xil asosiy mahsulotlar hosil qilinadi. Titan IV xloridi, TiO₂ va ferrotitan.

1. 
   TiCl₄ – Ti olish uchun asosiy kimyoviy birikmadir. TiSl₄ ni olish uchun xloridlar yuqori tozalikda bo‗lishi kerak. Bu moddalar olingandan so‗ng, albatta, tozalanadi. Tozalangan TiCI₄ – tiniq, sariq suyuqlikdir.
   
2. 
   TiO₂ – Titan (II) oksidining pigment navlarida (oq titan) 94–98% TiO₂ va qisman chiqindilar qo‗shilgan bo‗lishi mumkin, ular ma‘lum bir fizik-kimyoviy xususiyat beradi. Pigmentning ayrimlariga anatazan qo‗shiladi.
   
3. 
   Ferrotitan - bu modda elektr pechlari yordamida ilminit konsentratlari tarkibidan alyuminotermik usul bilan olinadi. Bulardan tashqari ularning qotishmasida tarkibi 25-30% Ti, 5–8% Al, 3– 4,65% SiO₂ bo‗lib, qolganini temir tashkil qiladi.
   

Ilminitni qayta ishlash. 3.2. – chizma ilminit konsentratlari 42– 60% TiO₂ va 40–48%. FeO + Fe₂O₃ dan iborat bo‗ladi. Ko‗rinib turibdiki, bu aralashmalarda juda ko‗p temir bo‗lganligi uchun to‗g‗ridan-to‗g‗ri xlorlab bo‗lmaydi. Chunki temir xloridlari jarayonni murakkablashtirib yuboradi. Temirdan qutilish uchun qaytadan eritiladi. Undan titan shlaki va chugun hosil bo‗ladi (80–87%). Bundan titan va temir oksidlarini ajratib olish oksidlarning qattiqligiga bog ‗liq bo‗ladi. Titan shlaki yuqori suyuqlanish T⁰ ga ega bo‗lib (1500⁰C), elektr yoy o‗choqlarida qayta eritiladi.(3.1.- rasm)
Bunda asosan quyidagi reaksiyalar ro‗y beradi. Bu reaksiyalar 1240⁰C gacha haroratda kechadi:

FeTiO₃ + C = Fe + TiO₂ + CO 3TiO₂ + C = Ti₃O₅ + CO

2Ti₃O₅ + C - 3Ti₂O₃ + CO
2Ti₃O₅ + C = 3Ti₂O₃ + CO 1270–1400°C Ti₂O₃ + C - TiO₂ +CO 1400–1600⁰C
Reaksiyadan ko‗rinib turibdiki, Ti₃O₅, Ti₂O₃ oksidlar TiO₂ bilan har xil murakkab birikmalar hosil qiladi va ular bilan birga Fe, Al, Mg kabi metallar ham shlak holida qattiq birikmaga aylanadi. Ularni xlorlashga ko‗p miqdorda xlor sarflashga to‗gri keladi, shunda CaCl₂, FeCl₃ tuzlari hosil bo‗ladi. Bu eritish elektr yoy o‗choqlarida amalga oshiriladi. Ularning quvvati 5000 – 10000 kvt ni tashkil qiladi.

1.