Боҳодир эшов

саркарда, амири 
лашкар, додхоҳ(қўшин бошлиғи)
кабилар бўлиб, 
қўронбеги, тўқсабо, 
мингбоши
каби олий тоифали ҳарбий амалдорлар ҳам фаолият юритган. 
Бекликлар ҳудудидаги қўшинга бекларнинг ўзлари раҳбарлик қилганлар. 
Бекнинг энг яқин ѐрдамчилари 
ясовулбоши
бошчилигидаги ясовуллар 
бўлган. Қўшинда
понсадбоши, юзбоши, элликбоши, ўнбоши, мирохўр
каби 
бўлинма бошлиқлари ҳам бўлган. Минг боши байроқ(туғ) кўтариб юриш 
ҳуқуқига эга эди.
Ер эгалиги муносабатлари. Деҳқончилик ва чорвачилик. 
Ўрта 
Осиѐнинг барча ҳудудларида бўлган каби Бухоро амирлигида ҳам аграр 
муносабатлар, яъни, ерга эгалик муносабатлари иқтисодий ҳаѐтнинг асосини 
ташкил этган. Манбаларга кўра амирликда ер эгалигининг қуйидаги тўртта 
тури: 
давлатга тегишли ерлар(мулки султоний); хусусий ерлар(мулк); 
диний муассасалар ихтиѐридаги ерлар (вақф) ва қишлоқ жамоаларига 
тегишли ерлар
 
мавжуд бўлган, Архив манбаларида амлок ерлар, амлоки 
султоний, подшоҳ ерлари каби атамалар билан аталаган давлат ерлари билан 
бир қаторда 
мулки хирожий
, хирож ерлари атамаси ҳам тилга олинади.
 
 

---

298 
Бухоро амирлигидаги унвон ва мансаблар
1
 
 
Хон (Амир) 
Амир энг катта ер эгаси ҳисобланган. Давлат ерларини расман 
сотиш,ҳадя этиш ҳамда вақфга бериш тақиқланган бўлса-да, бунга доимо ҳам 
1
Сагдуллаев А.С. ва бошқ. Ўзбекистон тарихи...., 213.б. Қисман ўзгартириш киритилди. 
Қўшбеги, денвонбеги, оталиқ 
Ҳарбий амалдорлар 
Сарой унвонлари ва 
амаллари 
Диний 
унвон 
ва 
мансаблар 
Шайхулислом 
Қозикалон 
Қози 
Нақиб
Аълам
Охун 
Қози аскар 
Муфти аскар 
Муфти 
Раис 
Мударрис 
Бош имом 
Имом 
Муаззин 
Олий 
даражали: 
Иноқ 
Додхоқ 
Мингбоши 
Тўқсабо 
Тўпчибоши 
Парвоначи 
Дастурхончи 
Хазиначи 
Удайчи 
Дарбанд 
Тунқатор 
Шиғовул 
Саломоғаси 
Баковул 
Қутлов 
Маҳрам 
Пансадбоши 
Шарбатдор 
Мўзабардор 
Китоббардор 
Бўхчабардор 
Офтобачи 
ва 
бошқалар 
Фақат 
ҳожилар 
ва 
сайидларга 
бериладиган унвон ва 
амллар: 
Ўрта даражали: 
Чиғатой беги 
Эшик оғаси 
Мирохўр 
Юзбоши 
Элликбоши 
Қуйи табақа: 
Қоровулбеги 
Даҳбоши 
Мирзабоши 
Чуҳра оғаси 
Сарбоз
Нақиб 
Файзи 
Мири аст 
Судур 
Садр 
Ўроқи калон 
Ўроқи хурф 

---

299 
амал қилинмаган. Давлат ерлари бўш ѐтган ерлар (қамишзорлар, тошлоқ, 
тўқайзор, тоғолди)ни ўзлаштириш ҳисобига кўпайтириб турилган. Бундай 
ерларни ўзлаштирган шахслар бир неча йил солиқлардан озод этилиб, кейин 
белгиланган тартибда солиқ тўлаганлар. 
Ундан ташқари давлат(амлок) ерлари ҳукумдор олидида катта гуноҳ 
қилган йирик ер эгалларидан мусодара қилинган ерлар ҳисобига ҳамда 
меросхўри бўлмасдан вафот этган шахсларнинг ерлари давлат ихтиѐрига 
ўтиши ҳисобидан ҳам кўпайган. Айрим манбаларга кўра, давлат ерларидан 
доимий мавжуд бўлган ер солиғи- 
хирож
олинган бўлса,бошқа манбаларда 
давлат ерларидан ҳосилнинг катта қисми, яъни 40-50 фоизи олинганлиги қайд 
этилади. 
Амирликда мавжуд бўлган яна бир ер эгаллиги шакли