Болалар ва усмирлар физиологияси ва гигиенаси

2.5. Болаларнинг таянч~заракат тизими хусусиятларига кура
мактаб ж изозларига талаблар
Болаларда за р а к а т —таянч тизим и усувчан булиб, турли ички ва 
таш зи омиллар таъ сирига сезгир булади, нотугри утириш, огир, у зо з 
вазт давомида бир хил (монотон) зар акат зилиш унинг шаклланишига 
салбий таъ си р зилади. Энг м узим и нотугри ш аклланган к у к р ак
Зафаси, ум уртза погонаси, чаноз суяклари затор ички аъзоларнинг
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

м е ъ ё р и й ф а о л и я т к у р с а т и ш и г а х а л а з и т з и л а д и , х а Р х и л
касалликларнинг келиб ч и зи ш и га са б а б булади. Бу е р д а я н а ш у н ар са 
эътиборлики, б о лан и н г м актаб д а ш угул л ан и ш и б и л ан у н и н г вуж уди
партада ути риш , д оска ва с а ф д а д авом ли т и к тури ш ту ф ай л и куплаб 
статик ю кламага дуч келади. М асалан б ош лан гач си н ф ларда узувчи лар
сутка давом ида 4 — 
6
соат, ю з о р и с и н ф л а р д а э са 8 —10 со а тгач а за й д
Зилинган ю клам ал арн и олиш ади. Б у з о л ул ар учун д астл аб ан ч а огир 
кечади, ra n ш ундаки, улар т а н ас и д аги м ускуллар у з о з в а з т б ир хил 
Холда ( з и с з а р г а н ёк и б у ш аш ган ) т у р а о л м ай д и , ч а р ч а б зо л а д и . 
М асалан, б ири н чи си н ф у зувчи лари д а 5 — 7 д а зи за д а н кейи н , икки н чи
с и н ф д а у з и й д и г а н л а р д а 9 — 10 д а з и з а у т и ш и б и л а н з и с з а р г а н
м у ск у л л ар б у ш а ш и ш г а у тад и . Б у х о л а т б о л а н и н г у ё з б у ё з з а
б у р и л и ш и , 
х аР 
х и л х а р а к а т л а р з и л и б б е з о в т а л а н и ш и б и л а н
Х а р а к т е р л а н а д и . Б у н д а й п а й т л а р д а б о л а д а н з и м и р л а м а й т и н ч
ути ри ш н и талаб зи лиш , ун и д о с к а олдида ё к и с а ф д а д авом ли т и к
туриш га м аж б у р зи л и ш нотугри. У ндан к у р а у н и ж о й и д а н ж и л ди ри б, 
Хар хил х ар а к атл и уй ин ларн и б аж а р и ш га, о ё з, тана, бош , зул, ел кан и
Харакатга келтирадиган м аш зл ар б аж а р и ш га ундаш м азсад га м у в о ф и з 
булиб хи соб лан ад и . Б ола та н а с и га ту ш ад и ган стати к ю к л ам а у у зи га 
мос келм ай ди ган п арталарда у т и р с а я н а д а купаяди. Ш ун и н г учун 
бола б и р и н ч и с и н ф г а б о р и ш и б и л ан у н и н г з а н д а й п а р т а стол д а 
у т и р и ш и г а у з и т у в ч и , о та —о н а л а р , м а к т а б м а ъ м у р и я т и б е ф а р з
булм аслиги к е р ак . Х атто б о л ан и н г у зи хам буй у зу н л и ги га з а р а б
Зандай п арта столда ути риш и к е р ак л и ги н и билиш и ф о й д ад ан холи 
эмас. У зувчи учун п арта танлаш да ун и н г буйи асосий к^ф саткич булиб 
Хисобланади. А нтропом етрик тек ш и ри ш лар да ш у н ар са ан и злан ган ки, 
б олалар б у й и н и н г 10 — 15 см у зу н ё к и з и с з а л и г и улар уч ун мос 
п артан и тан л аш д а эъти борга олиим айди, я ъ н и бу ф а р з д а н затъ и й
н азар, уларни б и р хил п арта столга у тк а зи ш м ум кин (м асалан 130 — 
145 см буй узун ли ги га эга б олал арн и б и р парта, столга, 1 45 — 160 см 
л икларн и и к к и н ч и си га ва б о ш зал ар ). Ш у боис м актаб у зу в ч и л ар и
учун п ар та стол тан лаш д а хар 15 см га ф а р з зи л ад и ган буй ш каласи 
ан и зл аги ч и ж о р и й зи лин ган . У нга 
к ура
с и н ф х о н ал ари учун 5 хил 
гурухга м ансуб п ар та столлар ч и за р и л м о зд а . У ларнинг улчам и ва 
у зу в ч и буй и га м ос келиш и 
2 —1
ж ад в ал д а келтирилган.
М актаб ларда у зу в ч и л ар н и н г у зи га мос п ар та стол л ари н и билиб 
о л и ш и у ч у н с и н ф х о н а л а р и ё к и к о р и д о р д а м а х су с а н и з л а г и ч
«линейка» зи л и б зуй илади . Унда ю зо р и д а ги ж адвал д а келти ри л ган
буй узунлиги турли ранглар билан аж рати ли б зуйилган булади. Одатда
www.ziyouz.com kutubxonasi

---