Болалар ва усмирлар физиологияси ва гигиенаси

2.2. М ускуллар ва уларнинг ёшга боглиц хусусиятлари
Одам б аж а р ад и га н барча ^ ар а к ат турлари (юриш, югуриш, сак р аш
ва б ош калар) и чк и аъ зо л а р н и н г ^ ар а к ати (ю рак уриш и, о ш к о зо н — 
и ч акл ар н и н г ^ и с ^ а р и ш и ва ^.к.) м ускулл арн и н г ф аоллиги ту ф ай л и
ам алга ош и ри лади . О д ам вуж удидаги б арча м ускулларни уч гуру^га, 
яъ н и т ан а м ускуллари, ю р ак м ускуллари ва ички аъ зо л ар н и н г си л ли ^ 
м уску л л ар и га б у л и б урган и лади . Ш у лардан тан а м у с к у л л ар и н и н г 
^и с^ариш и б и зн и н г ихтиёрим изда булса, ^олганлари уз ихтиёри билан 
^ и с^ар ад и .
Т а н а м у с к у л л а р и т а я н ч — ^ а р а к а т т и з и м и н и н г ф а о л ц и с м и
^ и с о б л а н и б , у л а р н и н г сон и 600 д ан о р т а д и . Т а н а м у с к у л л а р и
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

б а ж а р а д и г а н в а з и ф а с и , ж о й л а ш г а н ж о й и г а к у р а у з у н (цул в а 
оё^ларда), кенг (цорин, ку к р ак ва елкада), 
ъисца.
(ум урт^алар орасида) 
^ам да ^алц асим он (тана те ш и к ч а л а р и н и н г атр о ф и д а) булади. Б ола 
т у т л и б усиш и билан турли мускуллар турли ча ривож ланади^ масалан, 
сут эм ад и ган б о л а л ар д а д а с т л а б ^ о р и н м у с к у л л а р и р и в о ж л а н с а , 
к ей и н чали к ч ай н овч и мускуллар, бола эм акл ай б о ш л аш и билан ун да 
елка, цул ва о ё^ м ускул лари н и н г у си ш и т е з р о ^ ру й беради . Б ол ан и н г 
уси б ри во ж лан и ш и даври д а т а н а м ускуллари уз в азн и н и 35 м ар та 
о ш и р а р э к а н . Б а л о г а т г а е т и ш и ш д а в р и д а м у с к у л л а р н и н г у с и б
р ивож ланиш и, кучга ки ри ш и я в д о л р о ^ к)ф и н ад и ва 25 — 30 ёш ларгача 
б у ж а р а ё н давом этади.
О д ам в у ж у д и д а г и б а р ч а м у с к у л л а р н и н г у ч т а у м у м и й , я ъ н и
^узгалувчанлик, ^ и с^ а р у в ч ан л и к ^ ам д а у тк а зу в ч ан л и к х у су си ятл ар и
м а в ж у д . Ш у н д а н ^ у з г а л у в ч а н л и к в а ^ и с ^ а р у в ч а н л и к н е р в
м ар казл ар и д ан теги ш ли н ер в то л ал ар и о р к а л и келган им пулсларга 
б ери лган ж авоб р е а к ц и я с и си ф а ти д а ю з б ерад и . Бун да си н ап сл ар га 
(н ерв ва мускул б и рлаш ган нут^та) келган им п улслар м ахсус ки м ёви й
м о д д а — м е д и а т о р л а р (а й н и м и с о л д а а ц е т и л х о л и н м о д д а с и ) 
аж ралиш ин и ча^иради. У уз н авбатида ^ у ж а й р а м ем бранаси да ^ар акат 
п о тен ц и ал и н и ю з а г а келти р и б , у н и н г т а ъ с и р и д а калц и й м оддаси 
а ж р а л и б ч и з а д и в а м у с к у л д а ^ и с ^ а р и ш ^ о с и л б у лад и . М у с к у л
^ и с ^ а р и ш и у ч у н з а р у р б у л г а н э н е р г и я з а й д ^ и л и н г а н к а л ц и й
и ш т и р о к и д а ф е р м е н т м и о з и н н и н г т а ъ с и р и т у ф а й л и А Т Ф н и н г
п ар ч ал ан и ш и д ан ю зага келади . М уску л то л ал ар и н и н г ^ и с ^ а р и ш и
т у ф а й л и а н и ^ б и р м у с к у л м а ъ л у м иш б а ж а р а д и . М у с к у л и ш и
1
$ис
1
$аришда ^атн аш ад и ган тол ал ар со н и га богли^, боищ ача ай тган д а 
м ускул кучи у н даги то л а л а р н и н г оз ва ку п л и ги га богли ^. Й утон 
м ускуллар кучли булади
М ускуллар икки хил, яъ н и статик ва д ин ам ик иш баж аради. С татик 
иш одам бир ж о й д а ти к турганида, б ош ни ти к уш лаб туриш да, йуллар 
билан бирор ю кни тепага кугари б турилганда, сн арядларда гим настик 
м аш клар б аж а р и л ган и д а ам алга ош и ри ли б, бу вактд а ^ар и й б ^ам м а 
мускул тол ал ар и д а кучли ^ и с^ар и ш , я ъ н и тар ан гл аш и ш кузатилади
ва бундай иш у з о ^ давом этм айди. Ч ун ки стати к ^ и с^ар и ш д а