Болалар ва усмирлар физиологияси ва гигиенаси

Умуртка поронаси 
ю к о р и д а н б ош к у т и с и ва п а с т д а н ч а н о к
суяклари билан бирл аш ган булади. У муртка п огонаси ум ум и й тан а 
узун лиги н ин г 40% ини таш кил килиб, 24 i а ^ркии, али ^и да гуруьчи 
(7 буйин, 12 ку к рак, 5 бел ум урткалари ) ва 9 — 10 та б и р га куш илиб 
усган ум урткалардан (5 думгаза, 4 —5 дум) иборат. У м урткалар орасида 
т о га й д а н и б о р а т ч а м б а р л а р б ули б , у л ар у м у р т к а п о г о н а с и н и н г
К аракатини яхш и лай д и .
Болаларда 1,5 ёш гач а б арч а ум у р тк ал ар н и н г уси ш и ж ад ал булиб, 
бир текис булса, 3 ёш лиларда бел ум урткалари буйин ва ю кор и кукрак 
ум урткалари га н и сб атан ан ча тез усади. 7 - 9 ёш ва балогатга етиш иш
д аврида ^ам у м у р тк а п о го н аси н и н г усиш и ж адаллаш и б, к е й и н бу 
^олат ай т ар л и к сези л м ай д и .
Болаларда у м у р тк а п огон аси ёш га боглик ^олда су я к л ан и б боради
ва бу ж а р а ё н ум ум и й буй уси ш и н и н г т^осташи билан, я ъ н и 2 1 —23 
ёш ларга б о р и б якун лан ади .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Бола тугилганидан к ей и н теги ш ли вакт утиш и билан ун ин г ум уртка 
п о го н а си д а ф и зи о л о ги к эги лм алар пайдо була бош лайди. Ш улардан 
д астл абки си бола калласини уш лаб турадиган булганидан кейин буйин 
к и см и д а ^ о си л булади (буйин лордози), у ти р и ш н и ур ган ган
6
о й ли к 
б о л а л ар д а к у к р ак эги лм аси (к у к р ак ки ф ози ) ва, нихоят, бола ти к
т у р и ш в а ю ри ш н и ^ф ганиш и б илан бел эгилм аси (бел лордози) ю зага 
келади . Б у эги лм алар од ам н и н г ти к ю ри ш и боис ю зага келган булиб, 
у м у р тк а п о го н а си га п р у ж и н а л и к к олати н и б ер ад и , ул ар ту ф ай л и
ю р и ш , ч о п и ш , с а к р а ш ^ а р а к а т л а р и д а о л и н а д и г а н з а р б а л а р
сундирилади ва мия чайкалиш дан сах^ланади. Агар бола парта ва стулда 
н отугр и у ти р и ш га ^фганса, оги р ю к кутарса, у ш б у эгилм алар н о т у ф и
ш акллан иб , ун и н г кадди —ко м ати в а согли гага салб и й таъ си р килади.
Кукрак цафаси 
ю рак, у п к ал ар ва ж и гар н и у р аб з$имоя ки л и б
туради, ^ам д а куллар ва н аф ас олиш м ускулларини у зи га б и ри кти р и б
туради . У туш суяги в а о р к а то м о н д ан ум у ртка п огонаси ^ам да 12 
ж у ф т ковургал ард ан и борат. К у к р ак к а ф аси н и н г ш акли ёш у згари ш и
б и л ан у згар и б боради. Ёш б олалард а у кон усси м он булиб, бу э^олат 
уч —ту р т ёш гача давом этади. 12— 13 ёш ларга кели б ун и н г ш акли
к а т т а од ам лард аги каби булади. К у к р а к к а ф а с и н и таш ки л ки лган
су я к л ар з$ам тогай л ард ан к е т м а - к е т ^о си л булади. 
КовУРраларнинг
су якл ан и ш и ^ом и ла р и во ж л ан и ш и н и н г 5 — 
8
^аф тал и ги д ан бош ланиб, 
20
ёш гач а давом этади. Х ар хи л м ех н ат ва ж и см о н и й м аш клар билан
ш у гу л л а н и ш к а м д а п а р т а в а с т у л д а
у т и р и ш
б о л а л а р д а к у к р а к
К аф аси н и н г ш акллан иш ига сези л ар л и д ар аж ад а та ъ с и р килади. Ёшга 
К араб теги ш л и д а в о м л и л и к д а ва ж а д а л л и к д а м аъ л ум ж и с м о н и й
м а ш к л а р б а ж а р и б т у р и ш б о л а к у к р а к к а ф а с и н и н г т у г р и
ш акллан иш ига ва ундаги аъ зо л а р ф ао л и яти га и ж о б и й таъ си р килади. 
А гар у столга ёк и п артага к у к р аги н и ти р аб ути рса, ку к р ак к а ф аси уз 
м е ъ ёр и й ш аклин и у згар ти р и ш и ва бу ^ол ок и б атд а ю рак, уп калар 
^ам д а ж и га р н и н г иш лаш и га салб и й таъ си р эти ш и мумкин.