Bolalar rivojlanishidagi nuksonlarning klinik asoslari

Ruhiy va sotsial sabablari: qisqa mudatli - birlahzalik ruhiy shikast (qo‘rquv, vahimaga tushish); uzoq vaqt ta’sir ko‘rsatadigan ruhiy shikast, bunda quyidagi hollarda ko‘rinadigan noto‘g‘ri oila tarbiyasi tushuniladi; tantiqlik, buyruqga asoslangan tarbiya, bir xil bo‘lmagan tarbiya, “namunali” bola tarbiyasi; surunkali ziddiyatli kechinmalar, ruhiy zo‘riqish yoki hal etilmagan, umumiy g‘ov bo‘luvchi ziddiyatli vaziyatlar ko‘rinishidagi uzoq muddatli salbiy hissiyotlar; ruhan juda og‘ir kechadi; o‘tkir samarasiz ta’sirni keltirib chiqaradigan kuchli, bexosdan paydo bo‘luvchi iztiroblar; vahimalik va o‘ta shodlanish hollari; nutqning bolalarda noto‘g‘ri shakllanishi; nafas olish davomidagi nutqi, tez gapirish, tovush talaffuzining buzilishi, ota-onalarning tez, notekis nutqi; kichik yoshdagi bolalarni haddan ortiq nutq materiallari bilan zo‘riqtirish.
Duduqlanish uchta darajaga ajratiladi: yengil, o'rta va og'ir.
Yengil darajada – kishi asbiylashgan holatida yoki tez duduqlanuvchilar o‘z nuqsonidan uyalmagan holda gapiradilar.
O‘rtacha darajada - kishi tinch, odatdagi vaziyatda oson gapiradi va kam duduqlanadi; xis- hayajonli holatlarda kuchli duduqlanish yuzaga keladi.
Og‘ir darajada – kishi butun nutqi davomida, doimiy chalg‘ituvchi xarakatlar qilish bilan duduqlanadi.
Ruhiy rivojlanishi orqada qolgan bolalarning kliniko pedagogik, psixologik xarakteristikasi
Ruhiy rivojlanishi orqada qolgan (RROQ) bola bu murakkab nuqson bo‘lib, bunda turli bolalarda psixik (ruhiy), psixologik va jismoniy faoliyatlarining turli tomonlari normasidan orqada qolishi, aniqroq dezontogenezining «chegara» shakli bo‘lib, turli ruhiy jarayonlarning sekin sur’atlarda yetishi bilan namoyon bo‘ladi. Ularning ta’limga bo‘lgan qiziqishi, ehtiyoji ma’lum ma’noda bilish faoliyatining rivojlanmaganlik darajasi bilan, bola yoshi bilan, bolaning o‘zini tutishi bilan, uning ijtimoiy hayoti va tarbiyasi bilan asoslangan bo‘ladi. Bolaning asab-ruhiy rivojlanishidagi orqada qolishlarni ilk yoshdan o‘z vaqtida to‘g‘ri, malakali aniqlash, tibbiy-psixologik-pedagogik komissiyaga bog‘liq va uni tibbiy-ijtimoiy, psixologik-pedagogik usullar bilan rivojlantirish mumkin. Amaliyotda RROQ bolalar odatda 3-5 yoshida aniqlanadi. Rus mualliflarning ma’lumotlariga ko‘ra bolalarning 8 dan 12% gacha bolada RROQ ning turli genezi uchraydi.