Болалар психологияси ва уни ўқитиш методикаси

Sh va J tovushlari
Sh — shovqinli, sirg`aluvchi til oldi tovush (9rasm). Bu tovushni talaffuz etayotganda lablar bir oz cho’chchayadi, yuqori va pastki tishlar birbiriga juda yaqinlashadi, til uchi muallaq holatda bo’lib, salgina qisqaradi va yozilib tepa tishlarga tomon ko’tariladi. Pastki jag` esa jipslashadi. Тil uchi va tishlar oralig`idan sirg`alib chiqqan havo to’lqini Sh tovushini vujudga keltiradi.


9 rasm. Sh. J tovushlari 10 rasm. Ch tovushi arti
artnkulyatsiyasi profili. kulyatsiyasi profili.
J — tovushini talaffuz etayotganda pastki tishlar qatori bir oz pastga tushiriladi, til uchi tanglay tomon ko’tariladi, ovoz paychalari esa jipslashgan holatda bo’lib yengil titraydi.
Ch tovushi
Ch tovushi talaffuz etilayotganda lablar bir oz cho’chchayadi, tilning oldingi qismi milkka tegadi, og`iz bo’shlig`iga kelgan havo sirg`alib chiqib ketadi. Тo’la bo’lmagan ana shu portlash va havoning sirg`alib chiqishi natijasida qorishiq t q sh q ch, d q q j q ch undoshlari hosil bo’ladi. Ovoz paychalari jipslashib, havo oqimi kuchli bo’ladi (10 rasm).
Тurli xil sigmatizmlarni bartaraf qilish














R tovushini hosil qilishda bir nechta usullardan foydalanish mumkin.
1 usul. Logoped oyna oldida o’tirgan bolaga og`zini katta ochishni va til uchini yuqori tish orqasiga (alveolalar tomon) ko’tarib z tovushini talaffuz etishni taklif etadi va o’zi maxsus zond yordamida til yuganchasini tebratib r tovushiga o’xshash tovushni hosil qildiradi. So’ngra mexanik vositalar yordamida vujudga kelgan r tovushi ochiq, yopiq bo’g`inlarda, so’zlarda, jumlalarda, she’r va topishmoqlarda mustahkamlanadi.