Bolalar kasalliklari propedevtikasi

Hid sezish. Hid sezish retseptorlari hujayralari burun devorlari va yuqori 
burun  qavati  -shilliq  qavatlarida  joylashgan  bo‗ladi.  Tug‗ilish  davrida 
retseitorlar  sezuvchanligi  yuqori  darajada  takomillashgan  bo‗ladi.  Bola  2-4 
oylik  davrida  yoqimli  va  yoqimsiz  hidlarga  farqli,  o‗zgacha  reaksiya  bera  oladi. 
Murakkab  bo‗lgan  hidlarni  ajrata  bilish  qobiliyati  kichik  maktab  yoshida 
takomillashadi.  Hid  sezish  qobiliyatini  tekshirishda  chaqaloq  bola  burniga  hid 
beruvchi,  ammo  shilliq  qavatni  qitiqlamaydigan  narsa  yaqinlashtiriladi.  Bunda 
chaqaloq,  hid  yoqmaganda  mimikasini  o‗zgarishi,  qichqirish,  aksa  urish,  ba‘zan 

---

 
71 
umumiy bezovtalik harakati bilan javob beradi. Katta yoshdagi bolalari bir xil 
rangdagi  har  xil  hidga  ega  bo‗lgan  suyukliklarni  burniga  yaqinlashtirib,  hidni 
sezuvchanligini so‗rash orqali tekshiriladi. 
Ta’m  sszish.  Ta‘m  sezish  ildizlari  xomilalalikning  oxirgi  oylarida 
tashkil  topadi.  Yangi  tug‗ilgan  chaqaloqlarda  ta‘m  sezish  retseptorlari 
kattalarga  nisbatan  ko‗p  maydonni:  bo‗tun  til,  lab,  qattnq  tanglay  va 
og‗iz  shilliq  qavatlarini  egallagan  bo‗ladi.  Chala  tug‗ilgan  bola  na  hatto 
xomila  ham  achchiq,  sho‗r,  nordon  narsalarga  salbiy  reaksiya  bera  oladi. 
Yangi  tug‗ilgan  chaqaloqni  tam  sezish  qobiliyati  katta  kishilarga  nisbatan 
yuqori  bo‗ladi.  Shirinlikka  chaqaloq,  emish  harakati  va  tinchlanish  bilan,  boshqa 
xildagi  ta‘mi  yoqmaydigan  narsalarga-  salbiy,  umumiy  bezovtalik,  yuzini 
burishtirish, ba‘zan qusish bilan javob beradi. 
Kattaroq  yoshdagi  bolalarda  ta‘m  sezishni  tilga  shirin,  achchiq,  nordon  va 
sho‗r  suyuqliklarni  tekkizib  ko‗rish  orqali  tekshiriladi.  Katta  yoshdagi  bola 
tekkizilgan suyuqlik ta‘mini aytishi kerak. 
Teri sezgisi. Terining tegizish (taktil) sezuvchanligi juda erta homilalikni 5-
6  haftalaridan,  oldiniga  og‗iz  atroflarida  paydo  bo‗lib,  keyinchalik  bu  (11-12 
haftadan) bo‗tun teri yuzasiga tarqalgan bo‗ladi. Odatda taktil sezuvchanlik teriga 
paxtani  bo‗lagini  yoki  cho‗tkachani  tekkizish  orqali  tekshiriladi.  Bunda  taktil 
sezuvchanligi saqlanganligi chaqaloqlarda va emizish yoshidagi bolalarda shartsiz 
reflekslarni chaqirilishi, ulardagi turli xil reaksiya (harakatlanish, yig‗lash, kulish) 
bilan  aniqlansa,  katta  yoshdagi  bolalar  ko‗zi  yumuq  holda  sezayotganligini  o‗zi 
aytadi.