Bolalar kasalliklari propedevtikasi

Rasm.1,5 yosh bola Erta yoshliva usmir yoshli bolalar (bochkasimon 
kukrak kafasi) kukrak kafasi shaklini sxemasi  olib keladi va bu esa birinchi 
nafas olish jarayoniga sabab bo‘ladi.
 
 
Ko‘krak  qafasi.  Chaqaloqlarda  va  ko‗krak  yoshidagi  bolalarda 
qobirg‗alarni  gorizontal  joylashuvi  natijasida  ko‗krak  qafasi  chuqur  nafas 
olgandagi holatini eslatadi. Qovurg‗alarning bu holati va nafas muskullarining sust 
rivojlanganligi  kichik  yoshdagi  bolalar  nafas  turining  va  tezligini  belgilaydi. 
Bolaning  yoshi  ortishi  hamda  qovurg‗alarning  vertikal  holatiga  o‗ta  borishi  bilan 
diagfragma  va  va  qovurg‗alar  pastlay  boshlaydi  va  ko‗krak  qafasi  shakli  o‗zgara 
boradi.  Nafas  olish  jarayonida  diagfragma  ham  muhim  rol  o‗ynaydi,  jumladan 
yangi  tug‗ilgan  chaqaloqda  kislorodning  keskin  kamayib,  karbonat  angidritning 
ortib ketishi diagfragmaning qisqarishiga  
 Ko‗pincha  dastlabki  nafas  homilaning  tug‗ish  yo‗llaridan  o‗tishi 
so‗ngidayoq paydo bo‗lsa, ba‘zan chaqaloq bir necha sekund xatto bir minutgacha 
nafas  olmasligi  mumkin.  Buni  chaqaloq  apnoesi  deb  ataladi.  Nafas  olish  markazi 

---

 
151 
xujayralarda  paydo  bo‗lgan  qo‗zg‗alish  efferent  nerv  tolalari  orqali  nafas 
muskullariga yetib boradi va nafas olish jarayonini boshlaydi, so‗ngra bronxiolalar 
va  alveolalar  interoretseptorlarida  hosil  bo‗lgan  tormozlanish  adashgan  nerv 
tolalari  orqali  nafas  markaziga  borib  uning  faoliyatini  tormozlaydi,  nafas  olish 
markazi  nafas  muskullariga  qo‗zg‗atuvchi  impulslar  jo‗natmaydi,  natijada  nafas 
muskullari  bo‗shashib,  nafas  chiqarish  vaqti  yuzaga  keladi.  Qon  tarkibi,  undagi 
kislorod,  karbonat  angidrid,  sut  kislotasi  singari  modda  almashinuvining  turli  xil 
qoldiqlari miqdori ham nafas olish markaziy faoliyatiga ta‘sir qiladi. Bunday holat 
bolalarda  nafas  olish  jarayoning  asosiy  reflektor  yo‗llari  bilan  boshqarilib  turishi, 
shuningdek  gumoral  omillarning  muhim  ta‘siri  bor.  Miya  po‗stlog‗i  doimo 
boshqaruvchilik ta‘sirini  o‗tkazib  turadi, kichik  yoshdagi  bolalarda,  ayniksa  chala 
tug‗ilganlarda  ko‗pincha  nafas  olish  maromining  buzilishi,  xatto  qisqa  muddatli 
apnoe  ham  kuzatilishi  mumkin.  Bu  narsa  markaziy  va  periferik  nerv  sistemasi, 
qisman bosh miya po‗stlog‗ining boshqaruvchanlik funksiyasiga misol bo‗ladi.