Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

3.12. Yallig`langan tish pulpasini og`riqsizlantirib to`liq olib tashlash 
(vital ekstirpatsiya) usuli 
Bu usul bolalarda ildizi shakllangan frontal (oldingi) tishlarda travma 
natijasida vujudga kelgan pulpitni davolashda qo`llaniladi. Bu usuldan boshqa 
turdagi pulpa yallig`lanish jarayonlarini ham davolashda foydalansa bo`ladi. 
Bunda asosiy shart bo`lib, ildizning to`la shakllanishi hisoblanadi. 
Og`riksizlantirishning yuqorida sanab utilgan turlari bilan bir qatorda 
anestetik moddalarni to`gridan-to`gritish pulpasiga BI-8 in’ektorlaridan foy-
dalanib bosim ostida purkash ham ancha ishimizni yengillatadi So`ng pulpa tish 
kovagidan to`liq olib tashlanib, ildiz kovagi plombalanadi. Bunda plomba materiali 
ildizdan tashqariga chikmasligi kerak. Bu usulni ko`p ildizli shakllangan katta, 
kichik oziq tishlarda kechadigan pulpa yallig`lanishiga ham qo`llash mumkin. 
3.13. Yallig`langan pulpani jonsizlantirib qisman olib tashlash yo`li bilan 
davolash (devital amputatsiya) usuli 
Bu usulda yallig`langan pulpani davolash bolalarda ko`p qo`llanadi. Bunga 
usulning oddiy bajarilishi, qatnovlar paytida vaqt tejalishi, davolash davrida og`riq 
hissining sezilmasligi va boshqalar sabab bo`ladi. 
Quyidagi hollarda bu usuldan foydalanish tavsiya etiladi: 
1) rivojlanish va shakllanishning qaysi bir davridan qat’iy nazar sut 
tishlarida kechadigan pulpa yallig`lanishining barcha turlarida, 
2) 
shakllanmagan 
ildizli 
doimiy 
tishlarda 
kechadigan 
pulpa 
yallig`lanishining hamma turlarida. 
Quyidagi holatlarda ko`rsatilgan usuldan foydalanilmaydi. 
1) umuiy (diffuz) o`tkir pulpitda tish atrofi to`qimalari yallig`lanish 
jarayoniga qo`shilganda; 
2) qayta o`tkirlashgan surunkali pulpa yallig`lanishida tish atrofi 
to`qimalarida o`zgarishlar aniqlanganda. 

---

49 
Yuqorida ko`rsatilgan ikki holatda ham tish atrofi yumshoq to`qimlarida 
qizarish, shish, milk sohasida yiring yo`li (svish) va chegaralangan limfadenit kabi 
o`zgarishlar borligi kuzatiladi. Ana shunday noxush belgilar borligi aniqlangan 
paytda pulpa yallig`lanishi jarayonini bartaraf etish uchun shakllangan ildizli sut 
tishlarida pulpani to`liq olib tashlash (ekstirpatsiya) usulidan foydalanish 
maqsadga muvofiqdir. Shakllanmagan ildizli doimiy tishlarda esa chuqur 
amputatsiya usulini qo`llash zarur hisoblanadi. 
Jonsizlantirish yo`li bilan yallig`langan tish pulpasini qisman olib tashlash 
usuli uch qatnovda amalga oshiriladi. Bola birinchi marta murojaat qilganda 
ob’ektiv, sub’ektiv belgilar asosida kerakli, to`g`ri tashxis qo`yilgandan keyin 
kariyes kovagi ovqat qoldiqlaridan va yumshoq dentin to`qimasidan bartaraf 
etiladi. Kariyes kovagi biror-bir ilitilgan antiseptik eritmasi bilan (kaliy 
permanganati, furatsilin yoki boshq.) yuvilib, tampon yordamida quritiladi. 
Umumiy o`tkir pulpitda, qaytalanib og`irlashgan surunkali gangrenozda tishning 
pulpa bo`shlig`i kichik o`lchamli toza (steril), o`tkir sharsimon yoki teskari konus 
shakliga ega bo`lgan borlar yordamida, ochiladi. Undan oldin kovak tubiga 
og`riqsizlantiruvchi suyuqlikda ho`llangan paxta tampon 5-7 minut davomida 
qo`yiladi. Surunkali kechadigan gipertrofik pulpitda mahalliy og`riqsizlantirish 
muolajasidan keyin, kariyes kovagi o`sib chiqqan pulpa to`qimasidan o`tkir 
ekskavatorlar yordamida ajratiladi. Barcha hollarda ham ochilgan pulpa kovagi 
nuqtasida qon oqishi yoki qizarib turgan pulpa to`qimasi yaqqol ko`rinadi. Shu 
nuqtani zond yuritilib paypaslaganda kuchli og`riq seziladi. Kariyes kovagidagi 
shu aniqlangan sohaga jonsizlantiruvchi modda bo`lib hisoblangan arsenat kislotasi 
qo`yiladi. Ustidan og`riqsizlantiruvchi suyuqliqqa ho`llangan paxta tampon 
qo`yilib, suvli dentin pasta surtiladi va kariyes kovagi vaqtinchalik berkitiladi. (10-
rasm a, b, v). Shuni esda saqlash lozimki, sut tishlarida kechadigan pulpa 
yallig`lanishi jarayonini davolash paytpda kovakka qo`yilayotgan jonsizlantiruvchi 
arsenat kislotasining hajmi (miqdori), doimiy tishlarga shu xil vaziyatda 
qo`yiladigan miqdor bilan bir xil bo`lishi zarur.