Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

O`zlashtirish darajasini aniqlash uchun savollar
 
1. Yosh bolalarda og`iz bo`shlig`i shilliq pardasining xastaliklarini 
chaqiruvchi infeksiya turlarini sanab bering 
2 Strepto-stafilokokk mikroblari chaqirishi mumkin bo`lgan kasalliklarning 
klinik belgilarini va chora-tadbirlarini gapirib bering. 
3. Gerpes virusi og`iz bo`shlig`ining shilliq qavatida qanday xastaliklarni 
keltirib chiqaradi? 
4. Gerpes virusi chaqiradigan xastaliklarda shilliq pardada yuzaga keladigan 
belgilarni sanab bering. 
5. O`tkir gerpetik stomatitning 3 yoshgacha bo`lgan bolalarda ko`proqq 
uchrashiga sabab nima? 

---

228 
6. O`tkir gerpetik stomatitda yuz beradigan klinik belgilarni, davo chora-
tadbirlarini gapirib bering. 
7. O`tkir gerpetik stomatit hastaligining bolalar orasida tarqalishining oldini 
olish chora-tadbirlari qanday amalga oshirilmog`i lozim? 
8. Yosh bolalar o`rtasida kandidoz kasalligini keltirib chiqaruvchi shart-
sharoitlar nimalardan iborat? 
9. Yosh bolalarda kechadigan kandidoz xastaligining klinik belgilari va 
davo-choralari xaqida gapirib bering. 
7.7. Og`iz bo`shlig`i shilliq pardasida bakteriyalar yuzaga keltiradigan 
allergik o`zgarishlar. 
7.7.1. Surunkali qaytalanuvchi yarali (aftoz) stomatit 
Xastalik ko`pincha katta yoshdagi bog`cha, boshlang`ich maktab yoshidagi 
bolalar va o`smirlar o`rtasida uchraydi. Bolalarning yoshi ulg`aygan sari 
kasallikning ko`proq uchrashi qayd qilingan. Kasallik tarixini aniqlash uchun 
berilgan so`roqlar va surishtirishlar kasallangan bolalarda ko`p hollarda otit, rinit, 
tonzillit, me’da-ichak spstemasi kasalliklaridan: ichburug`, dispepsiya, gijjali 
invaziya, gepatit, xolangit kabi bir qadar surunkali kechadigan xastaliklar 
mavjudligini yoki ular shu kasalliklar bilan yoshlikda og`riganliklarini ko`rsatadi. 
Xastalik asosida bakterial allergiya yotganligini teriga kiritilgan antigenlar 
(kojnaya proba), leykotsitoliz reaksiyasi, gistamin sinovlari yordamida laboratoriya 
usulida aniqlash mumkin. 
Kasallikning klinik belgilari boshlanish davrida bolalarda og`iz bo`shlig`i 
shilliq pardasida kichik yara paydo bo`lishidan oldin shu joyda kuyish va og`riq 
aniqlanadi. Ba’zi bolalarda yuqoridagi belgilar bilan bir qatorda shilliq pardaning 
qizarishi, to`qimaning qattiqlashuvi kabi belgilarni ko`rish mumkin. 
Shifokorga murojaat qilinganda og`iz bo`shlig`i shilliq pardasidagi bolani 
bezovta qilayotgan nuqtalarda 1-2 yoki bir necha dona shilinish - eroziya 
(o`lchamlari 2-5 mm li, qizil hoshiya bilan o`ralgan) belgilarini kuzatish mumkin. 
Kattaroq yoshdagi bolalarning umumiy ahvolida o`zgarish sezilmaydi. Kichik 
bog`cha yoshidagi bolalarda tana harorati subfebril darajagacha ko`tarilishi 
mumkin. Og`iz bo`shlig`i shilliq qavatida sodir bo`ladigan shilinish (eroziya), yara 
to`qimaning har-xil chuqurlikdagi nekrozi tufayli yuzaga keladi. Ko`p hollarda 
shilliq pardaning faqat epiteliy qavati shikastlansa, ba’zi bir hollarda pardaning 
xususiy to`qimasi ham yallig`lanish jarayoniga qo`shiladi. Oqibatda hosil bo`lgan 
eroziya, yaralar 5-7 kun mobaynida bitishi mumkin. Xastalikka uchragan ayrim 
bolalarda shilliq parda xususiy qavatining chuqur nekrozi tufayli yaralar ancha 
chuqurlashadi, ularning tubi, devorlari qattiqlashadi (infiltratsiya) va sog`lom 
shilliq parda sathidan anchagina ko`tarilib turadi. Bu xil yaralar 2-3 xaftada bitib, 
o`zidan keyin chandiq qoldiradi. Yallig`lannsh jarayonida yuzaga kelgan shilinish 
va yarachalar og`iz bo`shlig`i shilliq pardasining hamma joylarida, ayniqsa 
ko`proq lunj, lab, uning o`tish burmalarida, tilning yon sathlarida va kamroq 
hollarda til ostki yuzasida joylashadi. 

---

229 
Surunkali kechadigan qaytalovchi yarali stomatitni jarohatlanish natijasida 
yuzaga keladigan eroziya, yaralardan, qaytalovchi surunkali gerpetik stomatitdan 
ajrata bilish kerak. 
Surunkali kechadigan yarali stomatit davosi mahalliy - simptomatik va 
umumiy xastalikni keltirib chiqaruvchi sabablarni aniqlash va ularga qarshi kurash 
chora-tadbirlaridan iboratdir. Xastalikning qaytalanish davrida poliklinikaga 
murojaat qilinganda shifokor og`iz bo`shlig`i shilliq pardasini mahalliy tarzda 
og`riqsizlantirishi, antiseptik ishlov berishi, proteolitik fermentlar bilan yuvishi va 
shikastlangan to`qimaning tiklanishini ta’minlovchi - keratoplastik preparatlar 
surtishi lozim. Bemorga uy sharoitida og`iz bo`shlig`ini shifobaxsh o`tlar (mavrak, 
moychechak, qizilnoycha va boshqalardan tayyorlangan damlamalar bilan tez-tez 
chayib turish tavsiya etiladi. Ovqatlanishdan oldin mahalliy og`riqsizlantiruvchi 
dori-darmonlar surtish, ovqatdan keyin og`iz chayilib, keratoplastik malxamlar 
surtish maqsadga muvofiqdir. Xastalangan bolaga organizm sezgirligini 
pasaytiruvchi (glyukonat kaltsiyning 5-10% li eritmasi choy qoshig`ida uch maxal, 
diazolin, suprastin, tavegil) preparatlardan yoshiga mos ravishda kuniga uch maxal 
qabul qilish buyuriladi. 
Qaytalanishlar orasidagi davrda organizmda mavjud bo`lgan surunkali 
quloq-tomoq-burun xastaliklarini va og`iz bo`shlig`idagi kasallangan tishlarni 
davolash-sanatsiya qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Xastalikning qaytalanish 
jarayonining oldini olish maqsadida pediatr va allergologlarga murojaat qilinib, 
bakterial allergenlari bilan davolanish yoki gistoglobulin preparatini qabul qilish 
(har 6-10 in’eksiyadan keyin 3 kun dam beriladi, 0,5-2 g preparat yoshiga mos 
miqdorda) tavsiya etiladi. Bunday davolash kursi har 6 oyda, keyinchalik yiliga 1 
marta takrorlanadi.