Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

 
7.6.9. Kandidoz xastaligi 
Kandidoz - og`iz bo`shlig`ida eng ko`p uchraydigan zamburug`li infeksiya 
(Candidiasis oris) bo`lib, molochnitsa xastaligini chaqiruvchi zamburug`lardir 
(Candida albicans). Bu xil zamburug`lar asosan tez-tez kasallanib turuvchi, 
organizmi quvvatsizlangan yoki tez-tez shamollashlar natijasida antibiotik dori-
darmonlarni ko`plab qabul qilgan yosh bolalarda xastalik chaqiradi va o`zining 
patogenlik xususiyatlarini namoyon qiladi.(46-rasm) 
Kasallik xech bir belgisiz boshlanib, ona ko`kragini suruvchi yosh go`dak 
o`zini bexol his qiladi, ko`krakni yaxshi emmaydi, uyqusi buzilib, bezovtalanadi. 
Xastalik bolaning umumiy ahvoli va mikrob kuchiga qarab, yengil yoki og`ir 
shaklda kechishi mumkin. Uning yengil kechuvchi shaklida bola og`iz 
bo`shlig`ining shilliq pardasida yakkam-dukkam oqish, yayaltiroq, yengil 
ko`chadigan dog`li belgilarni kuzatish mumkin. Bunday hollarda og`iz 
bo`shlig`ining shilliq pardasida qizarish (giperemiya) bslgisi kuzatilmaydi. 
Xastalik og`ir shaklda kechganda shilliq parda qizarib, zamburug`lar 
ko`payishi natijasida shilliq parda sathidan ko`tarilib turuvchi oq, ipir-ipir irigan 
sutga o`xshash karash paydo bo`ladi.(42-rasm) Bunday hollarda antiseptik muolaja 
(obrabotka) paytida karashlarni shilliq qavat sathidan to`la-to`kis ajratish 
mushqullashadi. Bunga sabab, zamburug`rlar ishlab chiqqan mayin ipsimon 
mitsellalarning epiteliy ostki qavatlariga o`sib kirishidir. Ba’zan kasallikning uzok 
vaqt davom etadigan og`ir shakllarida mitsellalar shilliq parda epiteliysi ostidagi 
qo`shuvchi to`qimaga ham o`sib kirishi mumkin. Xastalikning ana shunday 
shaklida karashlarni obdon tozalashga urinmaslik lozim. Aks holda jarohatlangan 
qon tomirlar orqali zamburug`lar organizmda keng tarqalishi (disseminatsiya) va 
xastalikning ichki organlarda keng tarqalgan (generalizatsiya) vitseral ko`rinishi 
shakllanishi mumkin. Bunday hol og`ir oqibatlarga, ko`pchilik hollarda o`limga 
sabab bo`ladi. 
Xastalikning yuzaga kelishida og`iz bo`shlig`ida mikroblar va zamburug`lar 
o`rtasida simbioz me’yorining buzilishi ham muhim shart-sharoitlarni vujudga 
keltiradi. Bu xil fiziologik antogonizmning mikroblarning kamayishi hisobiga 
buzilishi og`iz bo`shlig`ida kislotali sharoitning paydo bo`lishiga olib keladi, bu 
zamburug`rlarning ko`payib ketib, patogenlashishiga sabab bo`ladi. Xastalikni 
davolashda ana shu shart-sharoitlarni hisobga olish maqsadga muvofiqdir. Davo 
chora-tadbirlarining asosiy yo`nalishi zamburug`rlarning o`sish jarayonini 
to`xtatish, og`iz bo`shlig`i gigiyenasini yaxshilash, jarayonga ikkilamchi 

---

227 
infeksiyaning qo`shilishiga yo`l qo`ymaslik va og`iz bo`shlig`ida ishqoriy muhitni 
vujudga keltirishdan iborat. 
Bemor stomatologiya poliklinikasiga murojaat qilganda shifokor uning og`iz 
bo`shlig`i shilliq pardasini muolaja paytida 0,5-1% li vodorod peroksidiga 
ho`llangan paxta bolishchalar yordamida yaxshilab artib, uni karashlardan, oq 
yaltiroq dorlardan ohistalik bilan tozalamog`i lozim. Ana shundan so`ng, 
jarohatlangan shilliq parda yuzasiga nistatinli, dekaminli, kanestenli malhamlar 
(bular zamburug`rlarning o`sishini to`xtatadi) surtishi lozim.
Bolaga qarovchi ona uy sharoitida shifokor bergan ko`rsatmalarni aniq 
amalga oshirishi kerak. Ertalablari ona bolaning og`iz bo`shlig`ini, shilliq qavat 
yuzalarini 0,5% li vodorod peroksidi (1 qoshiq 3% li vodorod peroksidi eritmasini 
yarim stakan suvda eritiladi) eritmasi bilan yuvmog`i va karashlardan tozalamog`i 
zarur. Har gal bolani ko`krak berib ovqatlan-tirgandan so`ng, uni 10-15 minut 
mobaynpda boshini yuqoriga qilib, tanasini vertikal holatda tutishi lozim. Bunda 
bola emish paytida yutgan havo me’daning yuqori qismida yig`ilib, uning 
tashqariga chiqishi yengillashadi. Shundan so`ng, bolani stol yoki karavot chetiga 
yonboshlatib yotqizib, boshini pastga qaratilgan holda og`iz bo`shlig`i rezina 
ballonchalar yordamida 1-2% - li natriy gidrokarbonat (ovqatga ishlatiladigan 
soda) eritmasi bilan yuviladi. Shundan keyin og`iz shilliq pardasini tetraborat 
natriyning glitserindagi aralashmasi (yangi tug`ilganlar uchun-5% li, 3 oylik 
bolalar uchun-10% li, 1 yoshgacha-15% li, bir yoshdan katta bolalar uchun-20% li) 
surtiladi. Yoki bo`lmasa kanestin malxamini surtish ham maqsadga muvofiq 
hisoblanadi. Hastalilning og`ir shaklida og`iz bo`shlig`ida shilliq parda sathidagi 
oq karashlar qalinlashib, uni tozalash qiyinchilik tug`dirgan hollarda bolalarga 
qo`shimcha ravishda ichirish uchun nistatin yoki levorin preparatlari (sutkasiga 
bolanipg 1 kg tana massasi og`irligiga 50000 TB hisobida) buyuriladi. Bu bir 
sutkalik miqlordagi preparatni bolaga 5-6 marotaba bo`lib ichirish yaxshi natijalar 
beradi. Ko`rsatilgan muolaja 7-10 kun mobaynida tartibli ravishda olib borilmog`i 
lozim. 
Kandidoz kasalligining qaytalanish havfini bartaraf etish uchun uy sharoitida 
shilliq pardada karashlar yo`qolgandan keyin ham bir hafta davomida muolajalar 
yuqoridagi tartibda davom ettirilishi maqsadga muvofiqdir.