Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

34-rasm. Odamdagi immuntanq’isligi virusi tuzilishi 
Stomatolog huzurida kasallikning yuq’ishi q’uyidagi hollarda sodir bo’lishi 
mumkin: 
- dezinfeksiyalanmagan, q’on yoki boshq’a biologik suyuq’liklar bilan 
zararlangan tibbiy asboblar ishlatilganda (turli xil apparatlar, disklar, zondlar, 
ninalar, shpristlar, kesuvchi-sanchuvchi asboblar va h.k.); 
- og’iz bo’shlig’ida jarohat va yaralar bo’lganda; 
- tibbiy xodimlar terisi q’on bilan ifloslanganda yoki q’on ko’zga tushganda. 
Infeksiya havo-tomchi yo’li orq’ali yuq’maydi. Immun tanq’islik virusi 
q’onda yuq’ori konstentrastiyada saq’lanadi. Keyingi o’rinlarda biologik 
suyuq’liklar - sperma, vaginal va stervikal ajralmalar, so’lak turadi.
Og’iz bo’shlig’idagi o’sma kasalliklari
. Kaposhi sarkomasi q’on tomirlar 
o’smasi bo’lib, ko’pincha Afrika mamlakatlari aholisida uchraydi. Bu o’sma OIV-
infeksiyasi bilan birga uchramaganda biroz xavfsizdir. OITS da Kaposhi sarkomasi 
yosh odamlarda ham yuzaga kelishi mumkin. Bunda q’izil rangdagi (tezda 

---

201 
q’o’ng’ir rangga o’tadi) dog’lar toshishi avvaliga boldirdan boshlanadi va so’ngra 
tezlik bilan tarq’alib ketadi. OITS da kuzatiladigan Kaposhi sarkomasi odatdagi 
Kaposhi sarkomasidan o’zining xavflilik darajasining yuq’oriligi va teri, shilliq’ 
q’avatlar va ichki a’zolarga disseminastiyasi bilan farq’ q’iladi. Kaposhi 
sarkomasiga xos bo’lgan q’o’ng’ir tusdagi dog’lar, yashaydigan mamlakatidan 
q’at’iy nazar, OIV bilan kasallangan insonlarning 30% ida uchraydi (35-rasm).
Terida dastlab yakka-yakka holda, keyinchalik to’p-to’p pushti, q’izil, binafsha 
tusdagi dog’simon, papulasimon hosilalar paydo bo’ladi. 
35-rasm. OITS da Kaposhi sarkomasi 
Og’iz bo’shlig’ida Kaposhi sarkomasi ko’pincha tanglayda joylashadi, 
rivojlanishning erta bosq’ichida ko’k, q’izil, q’ora yassi dog’ ko’rinishida bo’ladi. 
Keyingi bosq’ichlarda zararlanish o’choq’lari q’orayadi, yuzasi teri sathidan 
ko’tariladi, bo’laklarga bo’linib boradi va nihoyat, yara hosil bo’ladi. Bu belgilar 
og’iz bo’shlig’i sarkomasiga xos belgilardir. G’adir-budir hosilalarning hosil 
bo’lishi va yara nuq’sonlari tufayli q’attiq’ va yumshoq’ tanglayning butun yuzasi 
o’zgarishi, deformastiyalanishi mumkin. Bu jarayonga milkning shilliq’ q’avati 
ham q’o’shilishi mumkin. Kaposhi sarkomasining etiologik omili hozirgacha 
noma’lum. OITS bilan kasallangan bemorlarda odatda tilda joylashadigan va 
yoshlarda 
uchraydigan 
yassi 
hujayrali 
o’sma 
rivojlanishi 
mumkin. 
Immunodepressantlar bilan davolash tadbirlari o’smalarni, shuningdek og’iz 
bo’shlig’i karstinomasining malignizastiyaga uchrash hollarini kamaytiradi. 

---

202 
OIV bilan zararlangan odamlarda oddiy gerpes virusi keltirib chiq’argan 
stomatit belgilari tez-tez uchrab turadi. Gerpes virusi bilan birlamchi zararlanish 
bolalarda, o’smirlarda, kam hollarda yoshlarda sodir bo’ladi. Infeksiya latent 
xususiyatga ega bo’lgani uchun q’aytalanishga (restidivlanishga) moyillik bo’ladi. 
Namoyon bo’lganda esa umumiy (isitma, yutinganda og’riq’, limfatik tugunlarning 
kattalashishi) va mahalliy belgilar yuzaga chiq’adi. O’tkir gerpetik toshmalar yuz-
jag’ sohasining turli q’ismlarida joylashishi mumkin. Eng ko’p uchraydigan joyi - 
lablar, milk, q’attiq’ tanglay. Dastlab unchalik katta o’lchamga ega bo’lmagan 
pufakchalar paydo bo’ladi, so’ngra ular q’o’shilib kattalashadi (36-rasm). 
Pufakchalar ostidagi to’q’ima butunligi buzilganda yaralar vujudga keladi. Og’iz 
bo’shlig’ida pufakchalar juda tez yoriladi va odatda bir zumda eroziyaga aylanadi. 
Lablarning q’izil hoshiyasida pufakchalar q’uriydi, q’uruq’ po’stloq’ hosil q’iladi.