Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
79 
навбатида, ўз жонига қасд қилишга мойил хулқ-атворни юзага келтириши 
мумкин. 
Бундан ташқари, таранг муносабатлар, нотинчлик, беқарорлик, мунтазам 
хавотир ва қўрқув туйғуси туфайли болалар тарбиясида ва руҳиятида жиддий 
ўзгаришлар бўлиши мумкин. Бу келажакда салбий оқибатларга олиб келиши 
шубҳасиз. 
Бизнинг менталитетда оила олий қадрият саналади. Фарзандлар катталарга 
ҳурмат, анъаналарга содиқлик руҳида тарбияланади. Бироқ шу ўринда бола 
ҳуқуқи ва шахс эрки масалалари эътибордан четда қолади. Ваҳоланки, 
Ўзбекистон ҳудудида туғилган ҳар бир бола ҳаётининг илк дақиқалариданоқ 
қонун ҳимоясидадир. 
Ўтган йили мамлакат парламенти бировни ўз жонига қасд қилиш 
даражасига олиб келганлик учун жиноий жавобгарликни кучайтирди. Аммо бу 
юртимизда оилавий-маиший зўравонлик борасидаги аҳволни яхшилашга сабаб 
бўлди, деб айтолмаймиз.
Жаҳон банкининг “Аёллар, бизнес ва қонунлар – 2016” деб номланган 
ҳисоботида айтилишича, ҳозирда дунёдаги 46 мамлакатда оилавий зўравонликни 
тақиқловчи қонунлар йўқ. Улар орасида МДҲ ҳудудидаги уч мамлакат – Россия, 
Арманистон ва Ўзбекистон ҳам бор. 2017 йилда Арманистон оилавий 
зўравонликка қарши қонун лойиҳасини қабул қилди ва рўйхатдан чиқди. 
Ўзбекистон ҳам ҳадемай бу рўйхатдан чиқади! 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 2 июлда имзоланган 
“Ижтимоий реаблитация қилиш ва мослаштириш, шунингдек, оилавий-маиший 
зўрлик ишлатишнинг олдини олиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари 
тўғрисида”ги қарорида Адлия вазирлиги олдига “Маиший зўрлик ишлатишнинг 
олдини олиш тўғрисида”ги Қонун лойиҳасини ишлаб чиқиш вазифаси қўйилди, 
яъни муаммо давлат раҳбари назоратига олинди. 
“Айни кунда Адлия вазирлиги томонидан тайёрланаётган “Маиший 
зўравонликнинг олдини олиш тўғрисида”ги Қонун лойиҳасида оилавий-маиший 
зўравонликка олиб келадиган барча сабаблар ҳамда унинг ҳар қандай 
кўринишлари қамраб олинади. Энди ҳуқуқ-тартибот органлари оилавий 
зўравонлик ҳақидаги мурожаатларни қабул қилмасликка ҳаққи йўқ. Ҳар бир ҳолат 
учун маъмурий ёки жиноий иш очилади, ҳеч бир жабрланувчи ва гумонланувчи 
эътибордан четда қолмайди. 
Ҳар бир инсон қонун ҳимоясида. Ҳуқуқини билган инсон эса бу ҳимояни 
яхши ҳис этади ва ундан вақтида фойдалана олади. Зўравонликка тоқат қилманг. 
Йўқ денг ва чора кўринг. Зеро, инсон ҳаёти, шаъни, қадр-қиммати ҳар нарсадан 
устун.”
9
[1] 
Мамлакатимизда аёлларни ҳақ – ҳуқуқларини ҳимоя қилиштва 
таъминлашга доир қилинган кўргина тадбирлардан сўнг уни қонунийлаштиришга 
муваффақ бўлинди. “Хотин – қизларни тазйиқ ва зўравонликдан ҳимоя қилиш 
тўғрисида” Ўзбекистон Республикасининг қонуни Қонунчилик палатаси 
9
Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги.’ “Оилавий зўравонлик – жамият дарди”.’ Электрон нашри.’ 
01.08.2018.

---