Бола – одоби билан азиз (Фарзанд тарбиялашда ота-оналарга маслаҳатлар) Нашрга тайёрловчи: Зиёвуддин Раҳим

Вақтни тежаш ва умр қадрига етиш
ҳмад тиришқоқ ўқувчи. Отаси вафот этиб, ҳатто унга 
мактабни битириб олишига ёрдам берадиган ҳеч нар-
са қолдирмай кетди. У ўқишини ташлаб, бир савдогарга ишчи 
бўлиб ёлланди. Бўш вақтларида кечки мактабга қатнаб, таъ-
лим оларди. У қанча қийналса ҳам, ниҳоят ҳуқуқшунослик 
шаҳодатномасини қўлга киритди. Шундан кейин у савдогар 
хизматидан бўшаб, ҳимоячи-адвокат бўлиб ишлай бошлади. 
У тиришқоқлиги ва вақтини зое кеткизмагани боис ҳеч қанча 
ўтмасдан обрўси кўтарилиб, номи ҳамма ёққа овоза бўлди.
Бу йигит вақтнинг қадрини билиб, ундан унумли фой-
далангани учун катта ютуқларга эришди. Агар бўш вақтини 
ўйин-кулгига сарфлаганида, ҳеч ким уни танимасди ва 
камбағал ҳолда ҳаёт кечирган бўларди.
Сафар қилмоқчи бўлган киши поезднинг кетиш вақтига 
риоя қилмаса, кейинги поезд келишини кутиб вақти бекор 

---

– 117 –
кетади. Деҳқон ўз вақтида ерига экинни экмаса, қўшнилари 
ҳосилни йиғиштираётганларини кўрганда пушаймон бўлади.
Мана шундан кўряпсанки, вақтни тежаш дегани уни фой-
дали ўринларга сарфлаш демакдир. Яъни, сен вақтингни тар-
тибга солишинг ва ундан унумли фойдаланишинг керак. Сен 
пулдан кўра кўпроқ вақтингни қизғанишинг керак. Чунки 
ўтган озгина умр ҳеч қачон қайтиб келмайди.
Азиз болалар, сизлар вақтингизни тежаб, уни фойдали иш-
ларга сарфлашга, умрни беҳуда кетказмасликка ҳаракат қилинг. 
Телевизорда бериладиган кино ва мультфилмлар сизни дарс 
қилиш ва бошқа фойдали ишлардан чалғитиб қўймасин. Асло 
телевизорга қарам бўлиб қолманг. Зеро, вақтини фойдали иш-
ларга сарфлаган болалар келажакда, албатта, катта ютуқларга 
эришадилар.
Ҳадиси шарифларнинг бирида шундай тавсия қилинган: 
“Беш нарсадан олдин беш нарсанинг қадрига ет:
1. Қариликдан олдин ёшликни;
2. Касалликдан олдин соғлиқни;
3. Камбағал бўлиб қолишдан олдин бойликни;
4. Машғул бўлиб қолишдан олдин бўш вақтни;
5. Ўлимдан олдин тирикликни (қадрига ет)”.
Қуйидагилар ҳам вақтни тежаш доирасига киради:
1. Ҳар бир ишни ўз вақтида қил. Чунки ким бир ишни 
бошқа вақтга қолдирса, унинг ишлари кўпайиб кетади. Нати-
жада уларни пухта қилолмайди.
2. Ҳар бир амал учун алоҳида вақт белгилашинг керак 
бўлади. Чунки вақтнинг ишсиз ўтиши умр-нинг бефойда ке-
тишидир.
3. Ўйнаш ва дам олиш учун алоҳида вақт ажрат. Чунки бир 
кунда бир соат ўйнаш ғайрат-шижоатни янгилайди ва ишлаш-
га қувватни зиёда қилади.
4. Уйда бефойда ишлар билан шуғулланиб ёки кўчада бо-
лалар билан бекорчи гапларни гаплашиб ёзги таътилни бекор 
ўтказма. Балки унда ҳам ҳайвонот боғи ёки музейга бориш, 
футбол ўйнаш ёки одоб-ахлоққа ва ақл-заковатга фойдали 

---

– 118 –
китобларни, газета ва журналларни ўқиш сингари ишлар 
билан машғул бўл.
5. Компютердан ўз ўрнида фойдалан, кўп вақтингни ком-
пютер ўйинларини ўйнаб ўтказма.
Болалар, унутмангки, ким вақтини зое кеткизса, бу вақт 
унинг зарарига ишлайди.