Бола – одоби билан азиз (Фарзанд тарбиялашда ота-оналарга маслаҳатлар) Нашрга тайёрловчи: Зиёвуддин Раҳим

Haddan oshish
– chegaradan chiqish, me’yorni unutish.
Nuqson
– kamchilik, ayb, xato, etishmovchilik.
Ochofatlik
– ochko‘zlik, ebto‘ymaslik, badnafslik.
Sustkashlik
– imillash, bo‘shashganlik, lanjlik.
Foydali nasihatlar
Ibrohim Naxa’iy shunday degan ekan: “Siz-
lardan oldingi qavm uch narsa tufayli halokatga 
uchradi:
1. Ko‘p gapirganliklari;
2. Ko‘p taom eganliklari;
3. Ko‘p uxlaganliklari”.
Televizorni me’yorida ko‘ring!
olajonlar, hozirgi vaqtda ko‘pchilik bolalar televizor 
ko‘rish va kompyuter o‘yinlarini juda yoqtiradi. Ayrimlari 
darsdan bo‘shagan zahoti uyiga borishni ham unutib, kompyuter 
oldida har xil o‘yinlarni o‘ynab kunni kech qiladi. Ammo har 
bir ishda me’yorni saqlansa, haddan oshilmasa, sog‘likka zarar 
bo‘lmaydi, yana boshqa ishlari o‘lda-jo‘lda bo‘lib qolmaydi. Ay-
rim qiz bolalar uyga kelgan zahoti uy yumushlarini bajarish va 
supurib-sidirish o‘rniga hali kechgacha ulguraman, degan xayol-
da televizor oldida o‘tirib qoladi va onasidan dakki eshitadi. Yax-
shilab o‘ylab ko‘rilsa, vaqt oltindan qimmat ekani ayon bo‘ladi. 
Ayrim o‘g‘il-qizlar televizorda behayo va bachkana filmlar, be-
mehrlik, shafqatsizlik va axloqsizlikni targ‘ib qiluvchi multfilm-
larni ota-onalaridan yashirincha ko‘rishga odatlanadi. Aslida bu-

---

– 306 –
larni hech bir inson ko‘rishi joiz emas. Zero, ular inson qalbini 
qotirib, ma’naviyatini buzadi.
Shifokorlar bolalarning televizorni qancha muddat ko‘rishlari 
mumkinligi haqida kerakli tavsiyalarni berishgan. 
Bolalar televizorni qancha
vaqt ko‘rishlari mumkin?
elevizorda namoyish etiladigan ko‘rsatuv larni tomosha 
qilishdan oldin va undan keyin ko‘rish a’zolari tekshirib 
ko‘rilganda, ko‘zning tez charchab-toliqib qolgani aniqlangan. 
Bunda birinchi navbatda ko‘zning akkomodatsion apparati 
charchaydi. Bu apparat idrok qilinayotgan tasvirning aniqligini 
ta’minlaydi. Ko‘z tez toliqib qolmasligi uchun televizor ekranidan 
kamida uch metr uzoqlikda o‘tirish kerak.
Bola qancha yosh bo‘lsa, televizor qarshisida shuncha kam 
o‘tirishi kerak. Jumladan, 4 yoshli bolalar 15 daqiqa, maktab-
gacha yoshdagi bolalar kuni bilan yarim soat, 14 yoshgacha 
bo‘lgan maktab o‘quvchilari ko‘pi bilan bir soat, yuqori sinf 
o‘quvchilari esa ikki soat teleko‘rsatuvlarni tomosha qilish-
lari ma’qul deb topilgan. Ayniqsa, teleko‘rsatuvlarni rangli 
televizorda tomosha qilganda oq-qora rangda ko‘rsatadigan 
televizorga nisbatan ko‘zni unchalik zo‘riqtirmaydi. Rangli 
tasvir akkomodatsion apparatdan zo‘riqishning bir qismini 
olib, ko‘zning rangli idrok etish apparatini stimullaydi. Shun-
day bo‘lsa-da, xoh rangli, xoh oq-qora televizor bo‘lishidan 
qat’iy nazar, mutaxassislar imkon qadar kamroq televizor 
ko‘rishni tavsiya etadilar. Demak, hurmatli bolalar, imkon qa-
dar kamroq televizor ko‘rish, buning o‘rniga ustoz topshirgan 
uy vazifalarini tayyorlash, badiiy kitoblar o‘qish, ota-onamiz-
ga ko‘maklashish va bo‘sh vaqtimizda tengqur bolalar bilan 
o‘ynash juda foydali deb aytilgan.

---

– 307 –