Isrof nima, bilasizmi? Isrof so'zi lug'atda "chegaradan chiqish" va "bir narsani qasddan unutish" ma'nolarini anglatadi

Isrof nima, bilasizmi? Isrof so'zi lug'atda “chegaradan chiqish” va “bir narsani qasddan unutish” ma'nolarini anglatadi. Istilohda esa moddiy va ma'naviy ma'noda ishlatilsa-da, ko'proq moddiy sarf xarajatlarda o'z ifodasini topadi. Rog'ib Asfihoniy: “Har qanday ishda chegaradan chiqish isrofdir” degan. Quroni karimda “isrof” so'zidan tashqari shu so'z ma'nosidagi “tabzir” so'zining turlanishlari ham kelgan. Masalan: “Qarindoshga haqqini ber! Miskinga va ko'chada qolganga ham. “Tabzir” (isrofgarchilik)ka mutlaqo yo'l qo'yma. Albatta, tabzirchilar (isrofchilar) shaytonlarning birodarlari bo'lganlar. Shayton esa, Robbiga o'ta noshukr bo'lgandir. ”. (Isro 26 - 27) “Tabzir”ning isrofdan farqi shundaki, isrof shariatda buyurilgan nafaqalarda haddan oshish bo'lsa, “tabzir” keraksiz o'rinda sarf qilishdur. Payg'ambar sallallohu alayhi va sallam marhamat qiladi: “Englar, ichinglar, kiyinglar va sadaqa qilinglar. Isrof va mutakabbarlik bo'lmasa bas”. (Abu Dovud va Nasoiy rivoyati) Ulamolar aytadilarki, isrof faqirlikka yetaklaydi, jannatdan uzoqlashtirib do'zaxga yaqinlashtiradi, Alloh taoloning g'azabiga sabab bo'ladi. Isrofning bir qancha turlari bor. Shulardan biri ehson va nafaqalardagi isrofdir. Bu haqda Alloh taolo Furqon surasida bayon qilgan:“Ular infoq qilganlarida isrof ham va xasislik ham qilmaslar. U ikkisi o'rtasida mo''tadil bo'lurlar”. (Furqon. 67) Umar ibn Abdulaziz qizi Fotimani uzatayotganda Abdumalik ibn Marvon so'radi: - Qanday xarajat qilmoqchisan? - Ikki gunohning o'rtasidagi chiroyli holatda, – deb yuqoridagi oyatni tilovat qildi Umar ibn Abdulaziz rahmatullohi alayh. Ibn Kasirning tafsirida “Nafaqalarini hojatdan tashqari isrof qilib sovurib ham yubormaydi, o'z ahliga ularning haqlarini poymol qilib baxillik ham qilmaydi” deyilgan. Yana o'sha tafsirda Iyos ibn Muoviyadan rivoyat qilinadi: “Allohning amridan chiqqani isrof sanaladi”. Boshqalar “Allohga osiy bo'ladigan ishlarga nafaqa qilishlik isrofdur”deganlar. Hazrat Ali raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “O'zingga va ahli baytingga isrof qilmasdan va sovurmasdan qilgan xarajating, sadaqa qilganing sen uchun bo'lur. Riyo va shuhrat uchun bo'lgani shaytonning nasibasidur”. Moliyaviy mablag'lar isrofidan tashqari har bir sohada ham isroflar bo'ladi. Shulardan mashhurrog'i - suvning isrofi. Suvning isrof bo'lish holatini har joyda kuzatish mumkin. Lekin ko'pchilik bunga e'tibor bermaydi. Holbuki suv – Alloh taolo bandalarga in'om etgan ne'matlarning saralaridan erur. Bu ne'matni tejash kerak. Har bir sohada bo'lgani kabi suvning isrofi ham gunoh sanaladi. Hattoki ibodat uchun ishlatilganda ham isrof qilmaslik kerak. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Sa'd ibn Abu Vaqqos raziyallohu anhuning tahorat olayotib suvni me'yoridan ortiq ishlatganini ko'rib qoldilar. - Hoy, Sa'd! Bu qanday isrofgarchilik? – dedilar. - Ey Allohning rasuli, tahoratda ham isrof bo'lurmi? – so'radi Sa'd raziyallohu anhu. - Ha, hatto oqib turgan daryoning yoqasida bo'lsang ham, dedilar Rasululloh sallallohu alayhi va sallam. Taomdagi isrof haqida ham oyatlar bor: “Englar, ichinglar va isrof qilmang. Chunki U zot isrof qiluvchilarni sevmas”. (A'rof. 31) Bu borada Sarvar koinot sallallohu alayhi va sallamning ushbu o'gitlar kifoya qilguvchi nasihatdur: “Odam bolasi to'ldiradigan idishlarning eng yomoni qorindur. Odam bolasiga qaddini turg'izadigan yemaklar yetadi. Agar juda lozim bo'lsa, taomi uchun uchdan bir, ichimligi uchun uchdan bir va havosi uchun uchdan birdur”. (Termiziy rivoyati) Mana, azizlar. Hayotda inson uchun eng zarur bo'lgan ishlardagi me'yorning ortig'i shunchalik isrof bo'lsa, to'y-to'rkin va boshqa ziyofatlardagi isrofgarchilikning yuki qanchalik og'ir bo'lishini tasavvur qilib ko'rish mumkin. Shuning uchun hayotda hamisha isrofdan uzoqda bo'lish lozim. Sh.Parpiev, Asaka tumani bosh imomi

Nikoh, oila doimo dolzarb masalalardan hisoblanib kelingan. Islom dinida ham, xalqimiz urf­odatlarida ham unga e'tibor bilan qarab, oila mustahkamligini ta'minlashda barcha birdek mas'ul bo'lgan.
Ma'lumki, azal-azaldan ikki yoshni unashtirib to'y-tantana qilishdan asosiy maqsad ularni er-xotin deb e'lon qilishdan iboratdir. Ana shuni e'lon qilish maqsadida o'tkaziladigan to'y marosimlari turli xalqlar orasida milliy va diniy qarashlarga suyangan holda o'tkaziladi. 
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 1998 yil 28 oktyabrdagi Farmoniga asosan, to'y-hasham, ma'raka va boshqa marosimlarni ixcham, ortiqcha sarf-harajat va dabdabalarsiz o'tkazish belgilab qo'yilgan.
Ushbu Farmonda belgilab berilgan vazifalardan kelib chiqib, Respublika “Mahalla” jamg'armasi, uning viloyat va tuman bo'limlari, ular tasarrufidagi barcha mahallalar, O'zbekiston Xotin-qizlar qo'mitasi, Respublika “Ma'naviyat-ma'rifat jamoatchilik markazi”, “Oila” ilmiy-amaliy markazi, “Kamolot”, “Nuroniy”, “Oltin meros” jamg'armalari “Mahallalarda to'y va boshqa marosimlarni o'tkazish bo'yicha tuziladigan maslahat kengashlari haqida tavsiyalar” ishlab chiqdilar. 1998 yilning 3 noyabirida esa O'zbekiston musulmonlari idorasining “To'y marosimlari va ma'rakalarni me'yorida o'tkazish haqida”gi maxsus “Fatvo”si e'lon qilindi. 
Ammo, hozirgi kunimizda o'ta dabdabali va isrofgarchilikka yo'l qo'yib o'tkazilayotgan to'y marosimlari na dinimiz ko'rsatmalari va na xalqimiz urf-odatlariga to'g'ri kelmasligini ta'kidlab o'tish lozim. 
Chunki, to'ylarimizda shuhratparastlik, dabdababozlik, manmanlik, isrofdagi musobaqa avjiga chiqdi.
Isrof nima? Isrof – har bir ishda haddan oshishdir. Isrof ne'matning zavolidir. Islom shariatida isrof haromdir. Qur'oni karimda va Rosululloh sollallohu alayhi vasallamning hadislarida isrof qattiq qoralangan va undan qaytarilgan, unga yo'l qo'ymaslikka buyurilgan.
Isrofgarchilikning zararlari xususida Alloh taolo Qur'oni karimning “A'rof” surasi, 31-oyatda: “Eb-ichinglar va lekin isrof qilmanglar. Chunki U isrof qilguvchilarni sevmas”, - degan.
Payg'ambarimiz (s.a.v.) ham yeb-ichish va ehson qilishda isrofdan yiroq bo'lishimizga buyurib, bunday marhamat qilganlar: “Allohning nozu ne'matlaridan xohlagancha yeb-ichinglar, xayru ehson qilinglar, kiyinib yasaninglar, lekin isrofgarchilik va manmanlikka yo'l qo'ymangizlar!” (Imom Ahmad va Ibn Mojja rivoyati).
Payg'ambarimiz (s.a.v.) yana bir hadislarida: “Har qanday isrof haromdir” deb isrof qilishdan qat'iy qaytarganlar.
Tejamkorlik nima? Tejamkorlik farovon turmush garovidir. Tejamkorlik – oilalar farovonligi kafolatidir. Bir so'z bilan aytganda, tejamkorlik – haddan oshmaslik va shukronalik alomatidir. 
Tejamkorlik bilan kambag'al oila boy badavlat oilaga aylanadi. Isrof bilan esa boy oila o'ziga faqirlik va xorlik eshigini ochadi. 
Bir kuni Hazrati Umar roziyallohu anhu o'g'illari Abdullohning oldilariga kirdilar. Uning huzurida bir parcha go'shtni ko'rib: “Bu nima?” dedilar. O'g'illari: “Shuni ishtaham tortdi-yegim keldi” dedilar. 
Shunda Umar roziyallohu anhu: “Ishtahang nimani tortsa yeyaverasan mi? Ishtahasi tortgan narsaning hammasini yeyish kishining isrofgar bo'lishiga kifoya qiladi” dedilar.
Demak, haddan oshish, nafsga erk berish, uni o'z vaqtida jilovlab qo'ymaslik, mamanmanlik va dabdababozlikka berilish isrofgarchilikka olib boradigan katta sababdir. 
Agar yoshlarning baxti qo'sha-qo'sha sarpolar, tog'ora-tog'ora ovqatu pishiriqlar, qimmat baho to'y mashinalari, oxiri yo'q orzu havas, xullas, moddiy to'kislik bilan ro'yobga chiqqanida hozirgi kunimizda biz ko'plab buzilayotgan oilalarni eshitmagan bo'lar edik. Chunki, kelin kuyov yashashi uchun tayyorlangan xonalar, to'y oqshomi o'tayotgan go'zal koshonalar avvalgi zamonlardagi shoxlarda ham bo'lmagan. Ammo, qalblari faqat moddiy hayot bilan band bo'lgan insonlarning barcha orzu havaslari to'y o'tgach ma'lum muddatdan keyin sarobga aylanmoqda. Ba'zilarining ko'zlaridan oqayotgan yosh xursandchilik tomchilarimi yoki alam tomchilarimi? Buning asosiy sabablaridan biri faqat moddiy hayot bilan band bo'lib qolgani emasmikan!
Agar hayotning ma'naviy, ruhiy jihatiga ko'proq e'tibor berilsa, quda andalarning dunyoqarashi, e'tiqodi bir bo'lsa, ko'p muammolar o'z o'zidan hal bo'lardi. Ikkala tomon ham unisi kam ekan, buni qilish kerak deyishdan chetlanib, farzandlariga kelajak hayotida zarur bo'ladigan chiroyli ta'lim-tarbiyani berib, baxt saodat so'rasalar albatta buning mevasini ko'radilar. 
Saodat asrida bo'lib o'tgan to'ylarga e'tibor qaratadigan bo'lsak, butun insoniyatga go'zal namuna bo'lgan, jannat bashorati berilgan, ming yillardan beri tillarda doston bo'lib kelayotgan Ali va Fotima roziyallohu anhumoning nikoh to'ylarida dasturxonga mayiz bilan xurmo qo'yildi. Hazrati Alining amakilari Xamza roziyallohu anhu bir qo'y so'yib ziyofat berdi. Sahobalar ulardan tanovul qildilar. 
Ha, chinakam baxt qasrining ikki sohiblari to'yida tortiq qilingan narsalar ana shunday oddiy va sanoqli ne'matlardan iborat edi. Kelajakda ular Imom Hasan va Imom Husayn roziyallohu anhumodek ulug'larning ota-onalari bo'lish baxtiga muyassar bo'ldilar.
Yana shunday misollardan biri, Rosululloh sollallohu alayhi vasallam madinalik ansoriya ayollardan biriga o'ylangan Abdurrahmon ibn Avf roziyallohu anhuga: “Bir qo'y so'yib bo'lsa ham ziyofat ber” dedilar. 
(Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyat qilishgan)
Vaholainki, bu sahobiy juda boy edilar. Unga ko'p narsani buyurmadilar. Vafot etganlarida har bir ayolining merosdagi ulushi yuz ming dinor (tilla tanga)ni tashkil qilgan. 
Aytish joizki, to'y kishilar o'rtasidagi munosabatlarni mustahkamlovchi, uzoq vaqtlardan buyon ko'risha olmay yurgan qarindosh-urug'lar, yoru-do'stlarni diydor ko'rishishlariga muyassar qiluvchi vositadir. 
Shunday ekan, yuqoridagilardan kelib chiqqan holda, to'ylarimizni milliy urf-odatlarimizga moslab, ixcham, isrofgarchilikdan xoli bo'lgan tarzda o'tkazish, yoshlarning baxtu saodati uchun harakat qilishimiz har tomonlama maqsadga muvofiq hisoblanadi.