Bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Shoir Mahmur (XVIII asr oxiri - 1844).U o'z davrining yirik satirik shoiri edi. Ziyoli oilasidan bo'lgan Mahmurning otasi Mulla Shermuhammad madrasada mudarrislik qilgan, Akmal taxallusi bilan she'rlar yozib, ijodiy ish bilan ham shug'ullangan. Mahmur-ning asli ismi Mahmuddir. Mahmur shoirlik taxallusidir. U otasi dars beradigan Mir madrasasida tahsil ko'rdi. O'z zamonasining yetuk namoyandasi bo'lib yetishdi. Mahmud otasi Akmalni o'rab olgan muhit ta'sirida juda yoshlikdan badiiy ijodga beriladi. Undagi qobiliyatni sezgan saroy ahllari Mahmurni saroy shoiriga aylantirishga harakat qiladilar. Mahmur saroyda askar bo'lib xiz-mat qilish bilan birga ijodiy faoliyatni ham davom ettiradi. Saroy shoirlari uni masxaralab, ustidan kular edilar.

Shoir Mahmur amaldorlar va saroy shoirlari bilan keli-sholmasdan saroyni tark etadi. U umrining oxiriga qadar qash-shoqlik va muhtojlikda Hapalak qishlog'ida yashadi, ijod etdi va shu yerda 1844-yilda xor-zorlikda vafot etadi. Mahmur yuqorida ta'kidlaganimiz singari satirik hajviy she'rlar ijod etgan. Ayniqsa, «Hapalak» she'ri shoir ijodining yuksak pog'onasi bo'lib, unga katta obro' va e'tibor keltiradi. Bu she'rda shoir Qo'qon xoni Umarxonga murojaat qilib xalqning og'ir iqtisodiy turmush sharoitini yengillatish, ularni ezib qo'ygan soliq va har xil to'lovlardan ozod qilishni iltimos qiladi. «Hapalak» o'zida bir qishloq manzarasini aks ettirsada, haqiqatda butun Qo'qon xonligidagi aksariyat xalqning og'ir iqtisodiy turmush sharoitini, kambag'al dehqonlar xonadonining vayrona bo'lish manzarasini badiiy bo'yoqlarda ifodalagan.

Mahmur «Hapalak»dan tashqari yana juda ko'plab hajviy she'rlar ijod qilgan: «Itboqar Qozi», «Hoji Niyoz», «Karimqul Mehtar», «Amakim» («Abdulkarim Fazliy Namangoniy to'g'risida hajv»), «Hakim Turobiy» va boshqalar shular jumlasidandir. «Amakim» she'rida shoir xushomadgo'y saroy shoiri Maddoh Fazliyni fosh etsa, «Qozi Muhammad Rajab to'g'risida hajv»da «adolat posbonlari» bo'lgan qozilarning tovlamachiligi, yulg'ish-ligi, ikki yuzlamaligi va ayyorligini ochib tashlaydi, tanqid qi^i. Shoir qozi Muhammаd Rаjаbning boshigа o'rаlgаn kаttа beo'xshov sаllаsini mаsxаrаlаb kulib:
Buz^ ]ит1а dаrvozаni sаllаsi, Eshiklаrni уауон qilur kаllаsi.

Mahmur атак^ Ш'гакг vа zodаgonlаrning noinsoniy, jirkаnch qiyofаlаrini vа ulаrning yami^s kirdikorlаrini ochishdа bаdiiy usullаrdаn, xalq hajviyasi vа bаdiiy til vositаlаridаn foydаlаnаdi. Jumlаdаn, «Hаkim Turobiy)^ nodon, bilimsiz vа tаmаgir tаbiblаrni fosh etаr ekаn, bаdiiy bo'yoqlаr vostosi bilаn Hаkim Turobiyning rаzil аft-аngorini qish fаsli chillаsigа o'xshatib:

«Erur rаngi qish chillаsidаn sovuq»

deydi.

Xullas, shoir Mahmur sаtirа jаnrlaridаn ustаlik biten foydаlаnish аsosidа o'zi yashagаn dаvrdаgi hayot nuqsonlаrini, kаmchilik vа аdolаtsizliklаrni keskin tаnqid qiladi vа keyingi аvlod yozuvchi-shoirlаri ijodigа bаrаkаli tа'sir ko'rsаtadi.