Bobur n o m id a g ia n d ijo n davlat universiteti ru stam bek shamsutdinov, shodi k a rim o V



Download 11,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet175/253
Sana31.12.2021
Hajmi11,52 Mb.
#219543
1   ...   171   172   173   174   175   176   177   178   ...   253
Bog'liq
2 5467894839875994463

Ulug^bek rasadxonasi tarhi.

Chindan  ham  Ulug‘bek  tomonidan  qurdirilgan  rasadxona  o ‘z 

davrining  akademiyasi  bo ‘lgan.  Tarixchi  olim,  professor  G.A.Hi- 

doyatov  bu  haqda  haq  gapni  aytgan  «Samarqandda  barpo  etilgan 

Ulug‘bek  rasadxonasi  ulkan  madaniy  yutuq  bo‘lgan  ediki,  jihozi 

va  ilmiy  yutuqlari  jihatidan  unga  teng  keladigan  rasadxona  o ‘sha 

davrda  ham,  undan  ancha  keyin  ham  yaratilmadi.  Rasadxonada 

1018  ta  yulduz  tasvirlangan  katalog  tuzildi.  Yulduzlaming  belgisi 

o ‘ndan  to‘qqizigacha  aniq  bo‘lgan  turish  burchaklari  sinuslari 

va  tangenslari  natural  qiymatlarining  jadvallari,  shuningdek,  yer 

hududidagi  ko‘p  sonli  nuqtalar  koordinatalari  (kenglik  va  uzunlik)ni 

qamrab  olgan  jadvallar  ishlab  chiqildi.  Rasadxonada  Ulug‘bekning



' Ахмедов Б.  Улугбек (ecce).  Тошкент,  1989,  112-бет.


442

V ATAN   T A R IX I

bevosita  rahbarligida  o ‘tkazilgan  ishlar 

uning  matematika,  geometriya  va  fala- 

kiyotshunoslik  sohasida  chuqur  bilimlar 

sohibi  ekanligidan  guvohlik  berar  hamda 

bir qancha amaliy vazifalar yechimi uchun 

katta ahamiyat kasb etardi»1.

Ulug‘bekning  bilimdonligi  va  maho- 

rati 


to ‘g ‘risida 

G ‘iyosiddin 

Jamshid 

Koshiy  1417-yili  Samarqanddan  otasiga 

yozgan  xatida  quyidagilami  ta ’riflagan: 

«Allohga  va  ne’matlariga  ko‘p  shukurlar 

b o ‘lsinkim, yetti  iqlimning  farmonbardori, 

islom  podshohi  donishmand  kishidurlar. 

Men  bu  narsani  odob  rasmi  yuzasidan  aytayotganim  yo‘q.  Haqiqat 

shuki,  a w alo   u  kishim  Q ur’oni  Karimning  aksariyat  qismini 

yoddan  biladilar.  ...Arab  tilining  naxv  va  sarfini  yaxshi  biladilar  va 

arabchadan  g ‘oyat  yaxshi  yozadilar.Shuningdek,  u  kishi  fiqhdan 

ancha  xabardorlar:  mantiq,  m a’nolaming  bayoni  va  usullaridan  ham 

xabardorlar.

U  kishim  riyoziyot  (matematika)  fanining  barcha  tarmoqlarini 

mukammal  egallagan  va  shunday  jiddiy  mahorat  ko‘rsatganlarki, 

kunlardan  bir  kun  otda  ketayotib,  818-rajab  oyining  uninchi  va 

o ‘n  beshinchi  kunlari  orasidagi  (milodiy  1415-yil  15-20-sentabr) 

dushanba  kuni  yil  mavsumining  qaysi  kuniga  munosib  kelishini 

aniqlashni  istadilar.  Shunga ko‘ra,  otda ketayotib,  xayoliy hisob bilan 

Quyoshning  taqvimi  (o‘sha kuni)  bir  daraja va  ikki  daqiqa  ekanligini 

topdilar.  Keyin  otdan  tushgach,  (hisob  to‘g ‘riligini)  bu  bandaiy 

bechoradan so‘rab  oldilar...

...Inson  bino  b o ‘lganidan  beri  shu  kungacha  hali  hech  kimsa  bu 

qadar aniq hisoblay olmagan edi.

Qisqa qilib  aytmoqchimanki,  u kishi bu fan sohasida g ‘oyat katta 

mahoratga  erishganlar,  yulduzshunoslikka  taalluqli  amallami  yaxshi 

bajaradilar  va  chuqur  dalillar  bilan  xuddi  keragidek  isbotlaydilar. 

«Tazkira»  va «Tuhfa»dan shu qadar zo‘r dars  o ‘tadilarki, ularga hech 

qanday qo‘shimcha qilishning hojati qolmaydi»2.

Ulug‘bek  akademiyasida  1417-yilda  dunyoning  turli  mamlakat- 

laridan  kelgan  olimlaming  soni  100  dan  oshib  ketadi.  Ular  orasida

Хидоятов Г.А.  Менинг жонажон тарихим.  184-бет.

2 Ахмедов Б.  Улугбек (ессе).  Тошкент,  1989,  50-51-бет.


Download 11,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   171   172   173   174   175   176   177   178   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish