Bobur n o m id a g ia n d ijo n davlat universiteti ru stam bek shamsutdinov, shodi k a rim o V


RABG‘UZIY  (XIII  asr oxiri — XIV asr boshi)



Download 11,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet137/253
Sana31.12.2021
Hajmi11,52 Mb.
#219543
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   253
Bog'liq
2 5467894839875994463

RABG‘UZIY 

(XIII  asr oxiri — XIV asr boshi)

XIII  asr  oxiri  —   XIV  asr  boshlarida  yashab  ijod  etgan  Bur- 

xonuddin  o ‘g ‘li  N osiruddun  R a b g ‘uziy  Vatanimiz  tarixida  o ‘z 

munosib  o ‘miga  ega.  U  Xorazmning  Roboti  0 ‘g ‘iz  degan  joyida 

tavallud  topgan.  Rabg‘uziy  to ‘g ‘risida  m aiu m o t  beruvchi  uning 

«Qisasi Rabg‘uziy»  asaridan boshqa hech qanday m a’lumot bizgacha 

yetib kelmagan.



334

VATAN  TARIXI

Bu  kitobning  muqaddimasida  quyidagilami  o ‘qiymiz:  «Bu 

kitobni  tuzgan,  toat  yo‘lida  tizgan,  m a’siyat  yobonin  kezgan,  oz 

ozuqlug‘,  ko‘p  yozuqlug‘  Robot  o ‘g ‘uzining  qozisi  Burxon  o ‘g ‘li 

Nosiruddun»1.  Demak,  asar  muallifi  Xorazmning  Roboti,  0 ‘g ‘uz 

degan  mavzesida  qozilik  qilgan.  Rabg‘uziy  uning  taxallusidir. 

Nosiruddun  Burxonuddun  o ‘z  asarini  bir  yil  zahmat  chekib, 

710-yilning hut oyida (1311-yilning mart oyida) yozib tugallagan.

«Qisasi  Rabg‘uziy»ning  XV  asrda  ko‘chirilgan  bir  nusxasi 

Londonda,  Britaniya muzeyida  saqlanadi.  XVI  asrga mansub  nusxasi 

esa  Sankt-Peterburgda  va  keyingi  asrlarga  oid  bir  necha  qo‘lyozma 

nusxalari  Toshkentdagi  Sharqshunoslik  ilmiy-tadqiqot  institutining 

fondida  saqlanmoqda.  Asar  «Qissasul-anbiyoyi  Rabg‘uziy»  nomi 

bilan  1859-1881-yillarda  Qozon  shahrida  besh  marta  chop  etilgan. 

Toshkent toshbosmaxonasida bosilgan nusxasi ham bor.

«Qisasi  Rabg‘uziy»  asari  jami  72  qissadan  iborat.  Asarga 

asos  qilib  Q ur’ondan  bir  qator  lavhalar  olingan.  Shuningdek,  Abu 

Is’hoq  Nishopuming  «Qissasul-anbiyo»sidan  va  islomga  oid  boshqa 

manbalardan foydalanilgan.

Asarda  hikoya  qilingan  Odam,  Shis,  Idris,  Nuh,  Hud,  Solih, 

Ibrohim,  Ismoil,  Is’hoq  va  boshqa  payg‘ambarlar,  Xorut  va  Morut 

kabi  farishtalar to ‘g ‘risidagi  rivoyatlar  shoir  iqtidori  va  iste’dodining 

yuksakligidangina  dalolat  berib  qolmasdan,  ayni  paytda  u  ilk  o ‘zbek 

badiiy  prozasining  dastlabki  namunasi  sifatida  ham  qimmatlidir. 

Ulaming  aksariyati  xalq  og‘zaki  ijodi  asosida  vujudga  kelgan. 

Bunga  Luqmon  haqidagi  qissa  —   latifa  yorqin  misol  b o ‘la  oladi: 

«Bir  kun  Luqmon  ekin  ekmakka  bomr  erdi.  Xojasi  aydi:  «Bug‘doy 

ekkil».  Luqmon  bordi,  arpa  ekdi.  Xojasi  aydi:  «Bug‘doy  nechun 

ekmading?».  Luqmon  aydi:  «Arpa  eksam,  ul  bug‘doy  bo‘lmasmuq». 

Xojasi  aydi:  «Hargiz  arpa  ekib,  bug‘doy  bo‘lmadi».  Luqmon  Hakim 

aydi:  «Bas,  gunoh qilursen,  ul xayr yerin tutarmu?»

Ushbu  latifaning  so‘nggida qissadan qissa chiqariladi:  yomon ish 

aslo  yaxshi  ishning  о ‘mini  bosolmaydi.  Adolatsiz  va  insofsiz  xoja 

qoralanadi.

Rabg‘uziy  qobiliyatli  shoir ham  bo‘lgan.  U  «Qisasi  Rabg‘uziy»- 

ning  hikoya,  latifa  va  qissalariga  o ‘zbek  va  b a’zan  arab  tilida  yozil­

gan  parchalar,  hatto  g ‘azallar  kiritadi.  Xulosa  shuki,  Rabg‘uziyning 

«Qisasi  Rabg‘uziy»  asari  o ‘zbek  adabiyoti  tarixining  eng  nodir  asar- 

laridan biri  sifatida m a’naviy merosimizdan mustahkam o ‘rin olgan.



Носируддун Бурхонуддун Рабгузий.

  Кисаси Рабгузий. -  Т.:  «Ёзувчи».  1990,  10-бет.




VIII bob.  M ovarounnahr va X orazm  m o‘g‘ullar bosqini davrida

335



Download 11,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish