Bob. O’zbekiston Respublikasida investitsion loyihalarni rivojlantirishda investitsion muhitning shakllanganligi

Download 264,99 Kb. bet 5/10 Sana 14.07.2022 Hajmi 264,99 Kb. #796342

Bog'liq
Bob. O’zbekiston Respublikasida investitsion loyihalarni rivojla

Bu sahifa navigatsiya:

• 2-jadval.Aholi jon boshiga o’zlashtirilgan investitsiyalar. (ming so’m) 7
• 3-jadaval. Asosiy vostitaga o’zlashtirilgan investitsiyalar. (ming.so’m)
• Bob. Xorijiy davlatlarda investitsion loyihalar ahamiyati va rivoji Rivojlangan davlatlarda investitsion loyihalarning iqtisodiyotga ta’siri va uning rivojlanishi

Guruhlаr	Kichik guruhlаr
Investitsiya fаоliyati ishtirоkchilаri tаshkiliy shаkllаri
budjet va nobudjet fondlar	davlat budjeti	hukumat, Iqtisodiyot vazirligi, Moliya vazirligi
	mahalliy budjet	Mаhаlliy vаkоlаtli оrgаnlаr
	nobudjet fondlar	Pеnsiya fоndi Bаndlik fоndi Investitsiya fоndi vа bоshqа fоndlаr
kredit tizimi	Bаnklаr Krеdit muаssаsаlаri	Mаrkаziy bаnk Dаvlаt g‘аznаchiligi Invеstitsiоn bаnklаr Krеdit uyushmаlаri
Sug‘urtа tizimi	Sug‘urtа fоndlаri vа tаshkilоtlаri	Dаvlаt sug‘urtа kоmpаniyalаri Nоdаvlаt sug‘urtа kоmpаniyalаri
Mоliyalаshtirishning jаmоаviy shаkllаri	Invеstitsiоn tаshkilоtlаr Invеstitsiоn bаnklаr Sug‘urtа tаshkilоtlаri	Investitsiya kоmpаniyalаri vа fоndlаri Nоdаvlаt pеnsiya fоndlаri Sug‘urtа kоmpаniyalаri Pаyli invеstitsiоn fоndlаr
Хоrijiy invеstоrlаr	Chet el dаvlаtlаri, hukumаtlаri, хаlqаrо mоliyaviy institutlаr, tijоrаt bаnklаri, institutsional invеstоrlаr, invеstitsiоn bаnklаr	Jаhоn bаnki Yеvrоpа tiklаnish vа tаrаqqiyot bаnki Хаlqаrо mоliyaviy korporatsiya
Kоrхоnаlаr, jismоniy shахslаr		Mulkchilikning turli shаkllаridаgi hаr qаndаy kоrхоnаlаr

Hоzirgi kundа Rеspublikаmizdа investitsiya fаоliyatini mоliyalаshtirishning

quyidаgi mаnbаlаri mаvjuddir:
–– kоrхоnа vа jismоniy shахslаr jаmg‘аrmаlаri;
–– bаnk krеditlаri hisоbidаn mоliyalаshtirish;
–– dаvlаt budjeti vа budjetdаn tаshqаri fоndlаr mаblаg‘lаri hisоbigа
mоliyalаshtirish.
–– xоrijiy investitsiyalаr.
Statistik ma’lumotlarga tayangan holda O’zbekiston Respublikasi aholi jon boshiga o’zlashtirilgan investitsiyalarni quyidagi 2-jadvalda ko’rishimiz mumkin.
2-jadval.Aholi jon boshiga o’zlashtirilgan investitsiyalar. (ming so’m)⁷

	2017	2018	2019	2020 yil yanvar-dekabr
O`zbekiston Respublikasi	2227,8	3769,6	5834,6	5900,9
Qoraqalpog`iston Respublikasi	1542,2	3641,1	4644,4	4273,7
viloyatlar:
Andijon	999,6	1550,3	2406,0	2772,4
Buxoro	6254,2	5112,4	5429,3	5812,1
Jizzax	1361,9	2693,9	5778,9	9291,9
Qashqadaryo	3583,4	5193,4	7534,6	6032,2
Navoiy	4185,4	10892,1	17855,2	15954,9
Namangan	1340,3	2992,5	4344,1	4220,5
Samarqand	1189,4	1878,3	2674,9	3431,7
Surxondaryo	1427,1	2848,3	4552,8	3737,3
Sirdaryo	2011,1	3280,2	7002,9	8404,0
Toshkent	2087,2	3898,4	6970,0	6399,9
Farg`ona	822,4	1516,8	2336,2	2990,0
Xorazm	1215,1	1655,6	2718,4	3544,6
Toshkent sh.	5552,7	10627,8	16710,5	17062,5

Yuqoridagi jadvalni tahlil qilsak, eng yuqori ko’rsatkich Toshkent shahrida bo’lib, 17062,5 so’m aholi jon boshiga o’zlashtirilgan investitsiyalar hisoblanadi. Eng past ko’rsatkich esa, Farg’ona viloyatiga tegishli bo’lib, 2990,0 so’mni tashkil etayapti. Bunga qaramay, mamlakatimizda aholi jon boshiga o’zlashtirilayotgan investitsiyalar yildan yilga oshib borayapti. 2017-yilga nisbatan 2020-yil aholi jon boshiga o’zlashtirilayotgan investitsiyalar deyarli 3 barobar ortgan,ya’ni, 2227,8 so’mdan 5900,9 so’mgacha.

Toshkent viloyatida 2020-yil yanvar iyun oylarida asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalar joriy davrda 7645.9 mlrd. So’m o’zlashtirilgan. Korxona, tashkilot va aholining o’z mablag’lari hisobidan 2501.3 mlrd.so’m yoki jami investitsiyada ulushi 32.7% moliyalashtirildi. Joriy davrda markazlashgan moliyalashtirish manbaalari hisobidan asosiy kapitalga investitsiyalarning ulushi jami nisbatan 22.2% ni yoki 1694.8 mlrd.so’mni tashkil etadi. (1-rasm)

1-rasm.Toshkent viloyati asosiy kapitalga investitsiyalar hajmi.
Asosiy vostitaga o’zlashtirilgan investitsiyalarni tahlil qilamiz. (3-jadval)

3-jadaval. Asosiy vostitaga o’zlashtirilgan investitsiyalar. (ming.so’m)

	2017	2018	2019	2020 yil yanvar-dekabr
O`zbekiston Respublikasi	72155,2	124231,3	195927,3	202000,1
Qoraqalpog`iston Respublikasi	2822,0	6757,8	8750,6	8167,4
viloyatlar:
Andijon	2986,0	4711,9	7452,1	8755,1
Buxoro	11613,4	9610,9	10366,6	11248,7
Jizzax	1788,2	3606,3	7900,9	12974,2
Qashqadaryo	11175,3	16518,5	24462,5	19921,7
Navoiy	3977,9	10579,5	17646,3	16042,6
Namangan	3586,7	8158,1	12084,9	11982,5
Samarqand	4384,2	7061,4	10266,7	13426,0
Surxondaryo	3551,0	7240,6	11835,1	9923,0
Sirdaryo	1628,0	2699,3	5869,1	7174,5
Toshkent	5938,4	11226,9	20353,9	18994,4
Farg`ona	2954,5	5539,1	8685,4	11320,0
Xorazm	2175,9	3013,8	5032,0	6663,2
Toshkent sh.	13573,7	26435,7	42458,1	44778,8

Yuqoridagi jadvaldan shuni ko’rishimiz mumkinki, Toshkent shahri eng ko’p asosiy vositaga o’zlashtirilgan investitsiyalarni kiritgan, 44778,8 so’m. 2- eng yuqori ko’rsatkich bo’lsa, Qashqadaryo viloyatiga tegishli bo’lib, 19921,7 so’mni tashkil etayapti. So’ngi eng yuqori ko’rsatkichga ega bo’lgan viloyat Toshkent viloyati bo’lib, 18994.4 so’mni tashkil etayapti. Umumiy qilib olganda, mamlakatitmiz 2017-yildan 2020-yilga qadar asosiy vositaga o’zlashtirilgan investitsiyalari deyarli 3 barobarga oshgan, 72155,2 so’mdan 202000,1 so’mgacha.

1. 
   Bob. Xorijiy davlatlarda investitsion loyihalar ahamiyati va rivoji
   
   1. 
      Rivojlangan davlatlarda investitsion loyihalarning iqtisodiyotga ta’siri va uning rivojlanishi
      

Rivojlangan davlatlarda investitsion loyihalarning iqtisodiyotdagi o’rni katta. Chunki, rivojlangan davlatlarda investitsion jozibadorlik juda ham yaxshi. Iqtisodiyoti gurkirab o’sayotgan mamlakatlarga ko’plab investorlar qiziqa boshlaydi va sarmoya kiritadi. Iqtisodiyoti rivojlanayotgan, inflatsiya darajasi past bo’lgan har qanday davlatga investor o’z qiziqisharini bildiradi. Shu sababli ham mamlakatning investitsion jozibadorligi oshadi. Bir necha rivojlangan davlatlar misolida mamlakat iqtisodiyotida investitsiya va investitsion loyihalarning o’rnini ko’rib chiqamiz.
Buyuk Britaniya. Hozirda Buyuk Britaniya har yili maksimal miqdordagi xorijiy investitsiyalarni jalb qiladigan beshta mamlakat qatoriga kiradi. Investitsiya bozorining ko'plab mutaxassislari va tahlilchilari hatto Buyuk Britaniya ushbu reytingda Amerika Qo'shma Shtatlaridan keyin ikkinchi o'rinni egallab turganligini e'lon qilishmoqda.
Jamg'armangizni ingliz iqtisodiyotiga investitsiya qilishning ikkita asosiy sababi bor. Birinchidan, investitsiya uchun mavjud bo'lgan investitsiya aktivlarining juda jozibadorligi. Ikkinchidan, yashash uchun ruxsatnoma va fuqarolikni olish dasturlarida ishtirok etish imkoniyati.
Buyuk Britaniya potentsial investorlarga ulkan investitsiya imkoniyatlarini taqdim etadi. Shunga qaramay, ular chet elliklar orasida ham, qirolicha sub'ektlari orasida ham mashhur:
-o'zaro (pay) yoki birlik trest (yuni trast)lariga sarmoyalar;
-ko'chmas mulkka investitsiyalar.
Ishning bu holatini tushunish qiyin emas. Investitsiya faoliyati uchun taqdim etilgan ikkala variant ham yuqori darajada jozibadorlikka ega va investorga katta foyda keltirishi mumkin.
Yuni trast
Buyuk Britaniyada ushbu nom ostida o'zaro(pay) fondlar yoki o'zaro fondlar ma'lum. Mamlakatimizda ular bilan shug'ullangan investorlar uchun qo'shimcha tushuntirishlar kerak emas. Ko'rib chiqilayotgan moliyaviy tashkilotlarning mohiyati bir xil bo'lib qolmoqda. Biroq, yangi boshlagan investorlar uchun ushbu masalada bir oz batafsilroq to'xtalamiz.
Birlik trasti yoki o'zaro fond, investorlarning mablag'larini jalb qilishi va ularni turli xil foydali moliyaviy vositalarga kiritishi bilan shug'ullanadi. Bunday faoliyat natijasida olingan foyda ishonch aktsiyadorlari o'rtasida ular qo'shgan aktsiyalar hajmiga mutanosib ravishda taqsimlanadi.
Angliyadagi bunday sarmoyalar oddiy sabablarga ko'ra mashhurdir. Birlik trestlari Buyuk Britaniyaning amaldagi qonunchiligiga binoan daromad solig'idan ozod qilinadi. Shunday qilib, ular bilan ishlaydigan investorlar katta daromad olishadi, ular ustiga faqat daromad solig'ini to'lashlari kerak.
Ko’chmas mulk
SSSRning sobiq a'zolari bo'lgan ko'plab boy ruslar va boshqa davlatlarning fuqarolari tumanli Albionda ko'chmas mulk sotib olishda juda faoldirlar. Qoida tariqasida, ular yirik shaharlardagi kvartiralarni sotib olishadi. Ko'pincha Buyuk Britaniyaning poytaxti Londonda.
Ko'pgina britaniyalik tahlilchilar va moliyaviy ekspertlarning ta'kidlashicha, ushbu segmentga investitsiyalar barqarorlik va rentabellikning oshishi bilan ajralib turadi. Buyuk Britaniyaning eng yirik shaharlarida ko'plab uy-joylar qurilmoqda Shunday qilib, potentsial investor ham birlamchi, ham ikkilamchi ko'chmas mulk bozorlariga sarmoya kiritish imkoniyatiga ega.
Hozirda ingliz mulkiga egalik qilish uchun bir nechta imkoniyatlar mavjud.
Imkoniyati borlar tayyor uy sotib olishadi. Bunday sotib olishning o'zi sarmoyadir, chunki Buyuk Britaniyadagi kvartiralar ularning bozor qiymatining yildan-yilga barqaror o'sib borishini ko'rsatadi. Biroq, tugallangan kvartiralarning narxini hisobga olgan holda, har bir investor bunday bir martalik xarajatlarni ko'tara olmaydi.
Bunday vaziyatda eski eski ipoteka yordamga keladi. Ushbu sxema mamlakatimizda uzoq vaqtdan beri ishlab chiqilgan. Birinchidan, maqsadli kredit beriladi, keyin uy-joy sotib olinadi, keyinchalik ijaraga beriladi. Ijara to'lovlari ipoteka foizlarini to'lashga sarflanadi. Bunday harakatlar bir necha yil ichida Angliyada qimmatbaho investitsiya aktivining to'laqonli egasi bo'lishga imkon beradi.
Uy-joy bo'lmagan ko'chmas mulk ob'ektlari kam talabga ega. Bu tijorat ko'chmas mulk bozoridagi o'ta yuqori narxlar bilan izohlanadi.
Fuqarolik evaziga sarmoyalar
Boy odamlarning Angliya fuqaroligini olishga harakat qilishlari uchun bir nechta sabablar mavjud. Ular orasida:

• 
  jozibador soliq tizimining mavjudligi;
  
• 
  mamlakatda hayotning yuqori darajasi va sifati;
  
• 
  konning eng yaxshi ta'lim tizimi;
  
• 
  dunyoning deyarli barcha mamlakatlarida erkin harakatlanish;
  
• 
  ikki fuqarolik institutining mavjudligi, bu qonuniy ravishda ikkita amaldagi pasportga ega bo'lishga imkon beradi.
  

Britaniya iqtisodiyotining xorijiy sarmoyalar uchun jozibadorligini oshirish maqsadida hukumat tegishli dasturni ishlab chiqdi va tasdiqladi.
Ko'rib chiqilayotgan dasturda ishtirok etishning asosiy talablari:

• 
  ariza beruvchining tegishli yoshi. Kamida 16 yoshga to'lgan kishi ushbu dastur ishtirokchisi bo'lishi mumkin;
  
• 
  investorda o'z mablag'lari etarli miqdorda bo'lishi kerak. Ushbu kapital 2 million funtni tashkil etadi. U inglizcha hisobvaraqlarga joylashtirilishi yoki mahalliy investitsiya aktivlariga kiritilishi kerak;
  
• 
  belgilangan miqdor qonun bilan qat'iy belgilangan investitsiya aktivlariga kiritilishi kerak. Gap Britaniya hukumatining veksellari, ingliz kompaniyalaridan birining ulushi yoki kredit kapitali haqida ketmoqda. Iltimos, unutmangki, uy sotib olish, mahalliy bankka yoki uy-joy kooperativiga omonat qo'yish ushbu dasturga kiritilgan sarmoyalar hisoblanmaydi;
  
• 
  Buyuk Britaniya asosiy yashash joyi bo'lishi kerak. Boshqacha qilib aytganda, ingliz fuqaroligini olishga da'vogar har yili Buyuk Britaniyada kamida 6 oy vaqt o'tkazishi kerak.
  

Ko'rib chiqilayotgan dasturning o'ziga xos jozibasi shundaki, talabnoma beruvchiga o'zlarining biznes ko'nikmalarini isbotlashning hojati yo'q. Oddiy qilib aytganda, pulingizni belgilangan tartibda sarmoya kiritishingiz kifoya va siz Buyuk Britaniya fuqarosi bo'lasiz.
Ernst & Young Buyuk Britaniyani dunyodagi eng yaxshi sarmoyaviy muhitga ega mamlakat deb nomladi.⁸ Hisobot chiqarilishining 10 yillik tarixida birinchi marta Buyuk Britaniya ushbu reytingda birinchi o'rinni egalladi - atigi 3 yil oldin u ettinchi o'rinda edi. Va buni Brexit atrofidagi noaniqlikka va Buyuk Britaniyaning Evropa Ittifoqidan chiqishda davom etishiga qaramay amalga oshirdi.
Reytingda Buyuk Britaniyadan keyingi birinchi 10 o'rinni AQSh, Germaniya, Xitoy, Frantsiya, Kanada, Hindiston, Avstraliya, Braziliya va Birlashgan Arab Amirliklari egallagan.
Ushbu mamlakatga sarmoyadorlarni jalb qiladigan asosiy omillar shaffof va texnologik jihatdan rivojlangan iqtisodiyot, qulay ishbilarmonlik muhiti, samarali va iste'dodli ishchi kuchi, madaniy xilma-xillik va ingliz tili. Buyuk Britaniyaning asosiy tarmoqlari, investitsiyalar uchun eng jozibador bo'lib, iste'mol tovarlari va chakana savdo, sanoat va moliyaviy xizmatlar deb nomlangan. Umuman olganda, hisobotda respondentlarning jahon iqtisodiyoti holatiga nisbatan ijobiy qarashlari aks ettirilgan: 93% dunyo iqtisodiyoti holati "yaxshilanmoqda", deb hisoblaydi.
Iste'mol tovarlari va chakana savdo sanoatida misli ko'rilmagan o'zgarishlar yuz bermoqda. Xarajatlar ko'paymoqda, iste'molchilarning taxminlari o'zgarib bormoqda, texnologiya etti o'lchovli bosqichda rivojlanmoqda, talablar va aksiyadorlarning ishtiroki o'sib bormoqda. Buyuk Britaniyaning aksariyat kompaniyalari innovatsion strategiyalarni muvaffaqiyatli qabul qilmoqdalar va o'zgaruvchan bozorda ishlashning yangi usullarini izlaydilar, shu bilan birga yo'qotishlarni minimallashtirishga va daromadni oshirishga harakat qilmoqdalar.
Yaqinda e'lon qilingan hisobotga ko'ra, mas'uliyat, farovonlik va sog'liq - bu muvaffaqiyatli ishbilarmonlarning kelajakdagi muvaffaqiyati va mijozlar ishonchiga asoslanishi kerak bo'lgan uchta ustundir. Kelajakda ushbu tarmoqlarni samarali rivojlantirishning boshqa muhim omillari xaridorlarning talablariga binoan tovarlarni o'zgartirish va raqamli texnologiyalarni rivojlantirish qobiliyatlari bilan belgilanadi.
Rivojlanishning asosiy omillari - bu yangi axborot texnologiyalarini jalb qilish va ko'plab ilmiy loyihalar. Buyuk Britaniya dunyodagi eng yirik ishlab chiqaruvchilar orasida 9-o'rinni egallab turibdi, tadqiqotlar va ishlanmalar yiliga 13,5 milliard funt sterlingni tashkil etadi va unumdorlik Buyuk Britaniya iqtisodiyotining boshqa barcha tarmoqlariga nisbatan 3 baravar tez o'sadi. Buyuk Britaniyaning ishlab chiqarish sektorining kuchli tomonlari kosmik va sun'iy yo'ldoshlar, kema qurilishi, mudofaa, to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar (to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar), ma'lumotlarni tahlil qilish va bulutli texnologiyalardir.Hukumat shuningdek, kompozitsiyalar ishlab chiqarishni 2030 yilgacha 2 milliard funtdan 12 funtgacha oshirish, shuningdek xizmat ko'rsatish sohasini rivojlantirish, avtomatlashtirilgan texnologiyalarni ishlab chiqarish va joriy etish imkoniyatini aniqladi.Xalqaro bozor va jahon iqtisodiyotidagi doimiy o'zgarishlar fonida Buyuk Britaniya o'z xohishini biladiganlar uchun ideal investitsiya muhitini yaratishda davom etmoqda.
Birlashgan Qirollikning tashqi investitsiyalar bo'yicha to'g'ridan-to'g'ri so’ng ma'lumotlari (GBP MLN) 2-rasmda ko’rsatilingan⁹.

Download 264,99 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: