Bob. O’zbekiston Respublikasida investitsion loyihalarni rivojlantirishda investitsion muhitning shakllanganligi

O’zbekiston Respublikasida ichki investitsion loyihalar va ularning monitoring

Shved iqtisodchi olimi K.Eklund investitsiya tushunchasi tarkibiga ta’lim va ilmiy tekshirishdagi xarajatlarni ham qo’shish kerak, degan fikrni ilgari surib, u intellektual investitsiyalar ahamiyatini yuqori baholaydi. Umuman olganda, ishlab chiqarishda fan va texnikaning ta’siri kuchayib borishi bilan intellektual investitsiyaning ahamiyati yanada oshib boradi.
Investitsiyalar kim tomonidan kiritilishiga qarab 2 turga bo’linadi:

1. 
   Ichki investitsiyalar.
   
2. 
   Tashqi investitsiyalar.
   

Ichki investitsiyalar – bu mamlakat hududida ichki investorlar tomonidan amalga oshiriladigan investitsiyalar hisoblanadi.
Tashqi investitsiyalar – bu foyda olish maqsadida chet el investorlari tomonidan boshqa davlat iqtisodiyotiga qo’yiladigan investitsiyalardir.
Investitsiyalar iqtisodiy kategoriya sifatida qator funksiyalarni bajaradiki, ularsiz har qanday davlatning iqtisodiyotni normal rivojlantirish mumkin emas.
Investitsiyalar makrodarajada:

• 
  Ishlab chiqarishni kengaytirish siyosatini amalga oshirishda;
  
• 
  Ilmiy-texnika taraqqiyotini jadallashtirish, milliy mahsulotlar raqobatbardoshligini ta’minlash va uning sifatini oshirishda;
  
• 
  Sog’liqni saqlash, madaniyat, ta’limni yanada rivojlantirish va boshqa ijtimoiy muammolarni yechishda;
  
• 
  Ishsizlik muammosini yechish yoki yengillashtirishda;
  
• 
  Harbiy-sanoat kompleksini konversiya qilishda;
  
• 
  Davlatning harbiy qudratini ta’minlashda va boshqa muammolarini yechishda asos bo’lib xizmat qiladi.
  Investitsiyalar mikrodarajada esa:
  
• 
  Ishlab-chiqarishni rivojlantirish va kengaytirish;
  
• 
  Asosiy fondlarni jismoniy va ma’naviy eskirishiga yo’l qo’ymaslik;
  
• 
  Ishlab chiqarishning texnik darajasini oshirish;
  
• 
  Korxona mahsulotining raqobatbardoshligini ta’minlash va uning sifatini oshirish;
  
• 
  Qimmatli qog’ozlar sotib olish va boshqa korxona aktivlariga o’z mablag’ini sarflash maqsadlariga erishish uchun zarurdir.
  Demak, yuqoridagilardan ko’rinib turibdiki, investitsiyalar iqtisodiy kategoriya sifatida makro va mikro darajada muhim rol o’ynaydi.
  

Mamlakatda investitsiya faoliyati ahvolini quyidagi ko’rsatkichlar dinamikasi xarakterlaydi:

1. 
   Investitsiyalarning umumiy hajmi.
   
2. 
   Yalpi ichki mahsulotda investitsiyalarning ulushi.
   
3. 
   Investitsiyalarning umumiy hajmida real investitsiyalarning ulushi.
   
4. 
   Real investitsiyalarning umumiy o’sishi.
   
5. 
   Asosiy kapitalga yo’naltirilgan real investitsiyalarning ulushi va boshqalar.
   

Bundan tashqari, investitsiya faoliyatining qanday holatda ekanligi asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlarning o’sish darajasi bilan ham xarakterlanadi:

1. 
   Milliy daromad;
   
2. 
   YaIM va yalpi milliy mahsulot (YaMM);
   
3. 
   Sanoat ishlab chiqarish hajmi;
   
4. 
   Sanoat mahsulotlarining alohida turlarini ishlab chiqarish;
   
5. 
   Ishlab chiqarish hajmi va boshqalar.
   

Investitsiya faoliyati deganda, investitsiya faoliyati sub’yektlarining investitsiyalarni amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan harakatlari majmuasi tushuniladi.

Investitsion faoliyatni yo’lga qo’yishda har bir mulk egasi, birinchi navbatda, o’z manfaatini ko’zlab yagona bir maqsadga, ya’ni foyda olishga yoki ijtimoiy samara olishga intiladi.
Bоzоr iqtisоdiyoti shаrоitidа kоrхоnаlаrning аsоsiy vа аylаnmа
ishlаb chiqаrish fоndlаridа investitsiyalаrni mоliyalаshtirishning
o‘zigа хоs mаnbаlаri shаkllаntirilgаn bo‘lib, bundаy mаnbаlаr kоrхоnаlаrning
o‘z-o‘zini mоliyalаshtirish tаmоyillаrigа аsоslаnаdi.
Investitsiya fаоliyatini mоliyalаshtirish mаnbаlаri vа ishtirоkchilаri quyidаgi jаdvаldа kеltirilgаn. (1-jadval)
1-jadval. Investitsiya lоyihаsini mоliyalаshtirish mаnbаlаri vа ishtirоkchilаri tаsnifi