Bob. Iqtisodiyotning siklliligi va makroiqtisodiy beqarorlik

chiqish, uning oqibatlarini engillashtirish ko‘p jihatdan har qaysi davlat 
doirasida va umuman, dunyo hamjamiyati miqyosida qabul qilinayotgan 
chora tadbirlarning qanchalik samaradorligiga, ularning bir-biri bilan 
uyg‘unligiga bog‘liq»
1
.
SHuningdek, 2008 yil noyabr oyida Vashingtonda, jahon yalpi mahsulotining 
85 foizi ishlab chiqaradigan 20 ta yirik davlat ishtirokida bo‘lib o‘tgan sammit 
global moliyaviy inqirozning ko‘lami tobora kengayib borayotganini tasdiqlagani, 
ushbu sammitda bo‘lib o‘tgan muhokamalar bugun jahon moliyaviy inqirozining 
oldini olish haqida emas, balki undan qanday qilib chiqish yo‘llari 
izlanayotganligidan darak berishini ta'kidlab o‘tdilar. 
Jahon moliyaviy inqirozi aksariyat rivojlangan mamlakatlar moliya tizimini 
tubdan isloh qilish zarurligini keltirib chiqardi. SHunga ko‘ra, AQSH va Evropa 
Ittifoqi mamlakatlari o‘zlarining bank tizimlarini inqirozdan qutqarish uchun yirik 
tijorat banklarining aksiyalarini sotib olib, ularni byudjet mablag‘lari hisobiga 
likvidli aktivlar bilan ta'minlay boshladi. 
AQSH hukumati iqtisodiyotga yirik masshtabdagi davlat aralashuvi siyosatini 
yurita boshladi. AQSHning sobiq moliya vazirining tashabbusi bilan Kongress 
«Polson rejasi» deb nomlanuvchi rejani qabul qildi. Mazkur rejaning umumiy 
hajmi 700 mlrd. dollarni tashkil qiladi.
Evropa Ittifoqi mamlakatlari inqirozdan chiqish bo‘yicha tijorat banklari 
kreditlari uchun davlat kafolatlari tizimidan foydalanishga kelishib olishdi. Bu 
holatda kafolatlar banklararo kreditlar bo‘yicha 5 yil muddatga taqdim etiladi va 
hukumat banklarning imtiyozli aksiyalarini sotib olish orqali ularni qo‘llab-
quvvatlash imkoniyatlariga ega bo‘ladi.
Masalan, AQSHda Federal zaxira tizimi qimmatli qog‘ozlarni sotib olish 
orqali xususiy sektorni to‘g‘ridan-to‘g‘ri moliyalashtirish amaliyotiga o‘tish orqali 
likvidlilikni taminlashning yangi usuliga o‘tdi.
Buyuk Britaniya hukumati banklar va moliyaviy muassasalar aksiyalariga 37 
mlrd. funt sterling mablag‘larini investitsiya qilishini e'lon qildi. Germaniya 
hukumati esa, bank tizimini qo‘llab-quvvatlash uchun kapital va kreditlar bo‘yicha 
kafolatlar shaklida 500 mlrd. evro ajratishini e'lon qildi. Avstraliya hukumati esa 
barcha omonatchilar pul jamg‘armalarini 3 yilga kafolatlashini e'lon qildi va 
ipoteka qimmatli qog‘ozlarini sotib olish uchun 2,6 mlrd. dollar mablag‘ ajratdi 
(19.3-jadval)
2
. Evropaning yirik banklari milliylashtirildi, ya'ni davlat tomonidan 
sotib olindi. 
 
1
Каримов И.А. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг 
йўллари ва чоралари. – Т.: Ўзбекистон, 2009, 6-б.
2
Манба: Интернет маълумотлари. 

---

414