3.Қия стволлар билан очиш. Конни қия стволлар билан очишда ётган ёнларидаги жинслардан кон ётқизилишига паралел очувчи лаҳим ўтқазилиб ундан руда танасига квершлаглар ўтилади (3-расм). Квершлагларнинг узунлигига тик стволлар билан очилгандаги квершлаглар узунлигига нисбатан анча қисқа. Агар кон ётқизиғининг оғиш бураги қанча кичик бўлса ва чуқурлик ўлчами ката бўлса квершлаглар узунлиги ўртасидаги фарқи шунча сезирарли бўлади. Коннинг қанот қисмидан ўтказиладиган ёрдамчи стволлар ҳам бу ҳолда қия ёки тик жойлашган бўлиши мумкин.
Кон ётқизиғи бўйлаб қия стволлар билан очилганида квершлаглар утилмайди ва стволни ўтиш тан нархи ва қазиб олинган йўлдош руда ҳисобига қисман арзонлашади. Бу усулни кўплаб конни очиши мавжуд камчиликларидан ташқари ҳар қандай қия стволга талуқли бўлган стволнинг турғунлигини таъминловчи, муҳофазаловчи целикларни қолдирилиши стволнинг ҳар иккала ёнларида ҳам қолдирилишини тақозо этади. Қазиб олиш чуқурлинигининг ортиб бориши билан бундай целикларнинг кенглиги ҳам ортиб боради. Руда танаси юпқа, етарли даражада разветка қилинмаган салгина қия ва қия жойлашган чуқурлик ўлчами кичик бўлган руда томирларини қазиб олишда конни қия стволлар билан очиш мақсадга мувофиқ келиши мумкин.
3-расм. Конни ётқизилган ёнидан қия ствол билан очиш схемаси:
1-бош кутарувчи ствол; 2-коннинг қанотида жойлашган қия ёрдамчи ствол; 3-силжиш зонасининг чегараси.
Қия стволлар билан конни очишнинг асосий камчилиги, унинг қўлланиш доираси чекланганлигидир.
Руда ва жинслар массаси кўтариш машинаси ёрдамида скип ёки ваганоткаларда кўтаради. конни очувчи стволларнинг оғиш бурчагини бу ҳолатда 10 дан 30º гача бўлган қияликда жойлаштириш мақсадга мувофиқ келади. Конни қия ствол билан очганда рудани кўтариш учун ствол конвейер транспорти билан ускуналанган бўлса унинг қўлланиш доираси анчагина кенгайган бўлар эди.
«Эрингтон» (Канада) темир конида ёрдамчи скип-клетли ствол билан (4-расм) бирга руда кўтарадиган қия ствол ҳам ўтилган. Қия ствол лентали конвейер тизими билан ускуналанган бўлиб конвейернинг узунлиги 1300 метр, майдаланган рудани ер юзасига конвейерда чиқаради. Конвейернинг жойлашган қиялик бурчаги 16º иш унумдорлиги 400 т/соат.
Пастки гаризонтларда (чуқурлиги 850 м) рудани поғонали конвейер транспорти тизимида кўтариш лойҳаланган бўлиб махсус қия стволлар 3, 4, 5 кон жинсларининг силжиш эҳтимоли бўлган зона ташқарисидан ўтилган. Руда ташиладиган конвеир транспортининг умумий узунлиги 4800 метр юк ташиладиган гаризонтларда ҳам электравозли транспортни, кейинрок конвейер транспорти билан алмаштириш назарда тутилган.
«Бауэрс Кембелл» (АҚШ) руднигада Рух-руда кони спирал симон жойлашган қия ствол билан очилган бўлиб унинг оғиш бурчаги 9-10º дан иборат. Спирал симон трассанинг узунлиги 1420 метр бўлиб маҳкам турғун жислардан ўтилган. У руда танаси атрофини 3,5 марта айланган. Руданинг кав жойидан бойитиш фабрикасининг руда бункерига қадар автомобиль транспортида ташийди.
Конвейер билан ташиганда қиялик бурчаги одатда 16-20º дан юқори эмас, Лекин махсус конвейер қўлланилмаса стволнинг қиялик бурчаги юқори бўлиши ҳам мумкин. Масалан: «Кларекс-Сенте» (АҚШ) гипс руднигида кон қия ствол билан очилган бўлиб унинг оғиш бурчаги 30º гафрирланган лентали конвейер билан ускуналанган. Лентанинг эни 800 мм, бу турдаги конвейерда оғиш бурчаги 40º бўлган стволда ҳам қазилмаларни ташиб чиқариш мумкин. Кўп гаризонтли (қаватли) конларни қазиб чиқаришда лентали конвейер транспортин қўллаш иқтисодий жиҳатдан самарасиз бўлиши ҳам мумкин. Шунинг учун бундай конни очиш усули 1-2 гаризонтли конларда қўлланиши юқори самарага эришиш имконига эга.
4-расм. «Эринтон» руднигининг очиш схемаси:
1 - қия ствол (1 навбат); 2 - ёрдамчи ствол; 3, 4, 5 - коврейерли кўтариш тегишлигига иккинчи, учунчи ва тўртинчи навбати; 6 - булажак дренаж гаризондлари; 7 - булажак қабул қилувчи гаризотлар; 8 - дренаж гаризонти; 9 - қабул қилувчм гаризонт.
Шуни айтиш керакки Артем номидаги (Кривбасда) рудникни қия ствол билан эксплуатация қилиш тажрибаси шуни кўрсатдики чуқур гаризондлардан рудани конвейер транспортида кўтариш, скипли кўтариш усулига нисбатан кўп капитал ва экплуатация ҳаражатлари талаб этиладиганлиги сабабли конвейер транспортида рудани кўтариш мақсадга мувофиқ эмаслиги аниқланган. Конвейер транспортида кўтариш 1-2 гаризотли руда конларини эксплуатация қилишда скитли кўтариш усулига нисбатан иқтисодий жиҳатдан самаралирокдир.
