Бизнес вa тaдбиркорлик олий мaктaби


РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТ ШАРОИТИДА КИЧИК ВА ЎРТА БИЗНЕСНИ



Download 13,48 Mb.
Pdf ko'rish
bet136/460
Sana01.07.2022
Hajmi13,48 Mb.
#728314
1   ...   132   133   134   135   136   137   138   139   ...   460
Bog'liq
ee9bfe9d1826e21d633179f4e774f8f2

РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТ ШАРОИТИДА КИЧИК ВА ЎРТА БИЗНЕСНИ 
РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ 
 
Шадиева Г.М. –Тошкент давлат транспорт 
 университети профессори, и.ф.д., 
Исмоилов М.Х. – Тошкент давлат транспорт
университети талабаси 
 
Рақамли иқтисодиёт турли мамлакатлар ва минтақаларда бир хил меъёрда 
ривожланаётгани йўқ, рақамли иқтисодиёт янги имкониятларни яратиш билан 
бир қаторда рақамли платформаларда муваффақиятли бизнес юритиш учун 
тўсиқларга ҳам дуч келиб уларни енгиб ўтиш йўлларини топиш лозим бўлади.


310 
Инновацион иқтисодиёт шароитда истеъмолчи учун маълумотлар қиймат 
яратиш ва бошқа технологик даражада ишбилармонлик фаолиятини яратишга 
имкон берадиган янги ишлаб чиқариш омилига айлантирилмоқда. Шу муносабат 
билан рақамли иқтисодиётга ўтиш билан боғлик масалалар бугунги кунда барча 
дунё олимлари томонидан ўрганилган энг муҳим мавзулардан бирига 
айланмоқда. Сўнгги йилларда бизнес ва ижтимоий соҳа фаолиятида 
ривожланишнинг янги тўлқини рақамли технологияларнинг янги авлоди, яъни 
сунъий онг, робототехника, симсиз алоқа технологиялари ёрдамида рўй 
бермоқда. Бизнесни ва ташкилотларнинг нотижорат фаолият йўналишларини 
рақамлаштириш динамикаси жуда паст даражада кузатилмоқда. Шуни эътироф 
этиш лозимки, сўнгги ўттиз йил давомида ривожланган мамлакатларда 
иқтисодиётнинг барча соҳаларини рақамлаштириш давом этмоқда.
Мамлакат иқтисодиётини рақамли ўзгартириш йўлидаги асосий 
муаммоларни аниқлаш, шунингдек, рақамли маълумотларга асосланган бизнес 
моделларини аниқлаш зарурати бугунги кунда мавзунинг долзарблигини 
белгилайди. 
«Рақамли иқтисодиёт» атамасининг аниқ таърифи мавжуд эмас (инглиз 
рақамли иқтисодиётидан) ва турли олимлар ушбу концепцияни изоҳлашга турли 
позициялардан ёндашмоқдалар. Хусусан, Бабкин, A.В “Рақамли иқтисодиётни 
ижтимоий-иқтисодий муносабатлар тизимини ўзгартирадиган технологиялар 
тўплами сифатида белгилайди” (Бабкин, 2019). 
Бошқа олимлар (Черных, 2018; Акаткин ва бошқ., 2017) рақамли 
иқтисодиётни инновацион иқтисодий ўсишни рағбатлантириши мумкин бўлган 
юқори технологик элементлар тизимидир деб таъриф берадилар. 
Рақамли маълумотлар рақамли иқтисодиётнинг асосий таркибий 
қисмларидан биридир. Шуни таъкидлаш керакки, глобал Интернет Протокол 
(ИП) трафиги, маълумотлар оқими учун прокси 1992 йилда кунига 100 
гигабайтдан (ГБ) 2017 йилда секундига 45000 Гб дан ошди ва дунё фақат 
маълумотларга асосланган иқтисодиётнинг дастлабки кунларидадир. Шу 
йўсинда 2022 йилга келиб глобал ИП-трафик секундига 150,700 Гбайтга 
етказилиши прогноз қилинмоқда. 
Рақамли маълумотлар оқими бизнес учун муҳим манбага айланмоқда ва 
дунёда рақамли иқтисодиётни барпо этишнинг биринчи босқичини белгилайди. 
Рақамли инфратузилма - бу рақамли шаклланишига имкон берадиган 
технологиялар ва ускуналар тўплами ҳисоблаш ва телекоммуникация 
воситалари, рақамли бозорлар, электрон тармоқларни ўз ичига олган космик 
майдонлир. Шуни эътироф этиш керакки, рақамли инфратузилма рақамли 
иқтисодиётнинг муҳим таркибий қисмларидан бири ҳисобланади, чунки у 
маълумотларни узатиш учун рақамли тармоқларни, машиналар ва жиҳозларнинг 
бирлашувини таъминлайдиган, ишлайдиган ускуналар нархини пасайтиришга ва 
фойдаланувчиларни сақлашга имкон беради. Рақамли инфратузилманинг кучи 
ҳозирги жараёнларни қўллаб-қувватлаш, шунингдек, янги технологияларни 
ривожлантириш ва такомиллаштириш учун талаб қилинади. 
Рақамли тафаккур одамларнинг мавжуд ва янги муаммоларни ҳал қилиш, 
маълумотларни тўплаш ва таҳлил қилиш, истеъмолчиларнинг афзалликларини 


311 
кузатиш, оригинал ечимларни яратиш, мижозлар ва шериклар билан ўзаро 
алоқада бўлиш ва ҳ.к. бунинг натижада ҳамма жойда рақамли фикрлашни 
ривожлантиришга олиб келади. Мутахассисларнинг катта қисми ахборот ва 
билимларни бошқариш соҳасида ишлайдиган «ақлли» жамият. 
Истеъмолчи учун қиймат яратиш нуқтаи назаридан энг кўп эътибор 
берилиши керак бўлган рақамли иқтисодиётнинг таркибий қисмларидан бири бу 
рақамли платформалар бўлиб, улар ўзгарувчилар тўпламининг ўзаро таъсирини 
ва рақамли маълумотларга асосланган аниқловчи бизнес моделлари бўлиб 
ҳисобланади.
Доимий ишлаб чиқиш ва янги рақамли платформаларни жорий этиш 
кейинги бозор сегментини тўлдиришга ва рақобатдош устунликларга эга 
бўлишга қаратилган. 
Рақамли платформалар иккита асосий гуруҳга бўлинади: тижорат ва 
нотижорат. Нотижорат платформалар фойда олишга йўналтирилмаган ва ҳар хил 
турдаги ижтимоий муаммоларни ҳал қилишга қаратилган. Тижорат рақамли 
платформалар орасида электрон тижорат платформалари воситачилар сайтлари 
орқали ҳам, тўғридан-тўғри ишлаб чиқарувчидан ҳам кенг тарқалган.
Рақамли платформалар бир қатор рақамли корпорациялар учун бизнес 
юритишнинг асосий усулига айланди. Бундан ташқари, ижтимоий рақамли 
платформалар, электрон тўлов тизимлари, таълим ва инвестиция платформалари 
сезиларли даражада ривожланди.
Рақамли маълумотлар ва платформалар асосида яратилган бизнес барча 
томонлар учун: ишлаб чиқарувчилар, сотувчилар, харидорлар, воситачилар учун 
жозибадорлигини аниқлаштириш керак аниқ етарли бўлиши лозим. 
Рақамли бизнесни ривожлантиришнинг афзалликлари қуйидаги турли хил 
ижтимоий-иқтисодий ва технологик муаммоларни ҳал қилишда аҳамият касб 
этади, жумладан: 

бизнес соҳасига сармояларни жалб қилиш; 

янги маҳсулотлар ва янги бозорларнинг пайдо бўлиши; 

бизнес юритиш нархини пасайтириш; 

рақобатнинг кучайиши; 

янги касблар ва иш ўринларининг пайдо бўлиши; 

меҳнат унумдорлигини ошириш; 

солиқларнинг кўпайиши; 

инновациялар тарқалишининг кучайиши; 

инновацион ўсиш ва бошқалар. 
Ушбу 
афзалликлар 
компанияларнинг 
бизнес 
жараёнларини 
рақамлаштиришга бўлган интилишини олдиндан белгилаб беради, аммо 
аксарият корхоналари конвертация қилишда кўплаб муаммоларга дуч 
келмоқдалар. 
Жиддий жисмоний мавжудликни талаб қилмайдиган корхоналар тўлиқ ва 
нисбатан осонликча рақамли платформаларга (хизматлар, банк ва молиявий 
операциялар, дастурий таъминот ва дастурларни ишлаб чиқиш, кўнгил очиш 
бизнеси ва бошқалар) ўтишади. Кўпчилик ҳали бизнес жараёнларини бошқариш 


312 
тизимларини автоматлаштирмаган, унчалик мослашувчан бўлмаган саноат 
корхоналари анча орқада қолмоқда. 
Бозор иқтисодиёти шароитида ишлайдиган компаниялар, ҳеч бўлмаганда 
истеъмолчилар билан ўзаро алоқалар даражасида рақамлаштиришга 
интилмоқда. Маҳаллий, юқори даражада ихтисослашган кичик фирмалар 
ўзларининг иш унумдорлигини ошириш учун ўз бизнесларини тиклаш учун 
ечимлар қидирмоқдалар. 
Бизнинг фикримизга кўра, биринчи навбатда мамлакатимизнинг рақамли 
иқтисодиётга ўтишини таъминлаш учун қуйидаги муаммоларни ҳал қилиш 
лозим: 
-меъёрий-ҳуқуқий базани ишлаб чиқиш,
- мутасадди ташкилотлар билан биргаликда тадқиқотлар олиб бориш, 
- соҳа учун кадрлар тайёрлаш, 
-бизнесни ривожлантиришга йўналтирилган инвестициялар ҳажмини 
кўпайтириш (айниқса, инновация), шунингдек, рақамли фикрлашни 
ривожлантириш зарурати киради 
Ривожланган мамлакатларда кичик ва ўрта бизнес иқтисодий 
ривожланишнинг асосига айланмоқда, ҳозирги пайтда мамлакатимизда кичик 
миқдордаги кичик компанияларнинг мақсади омон қолишдир. 
Рақамли даражага ўтиш учун барча корхоналар ички бизнес жараёнларини, 
шу жумладан маркетинг, режалаштириш, логистика жараёнларини, ишлаб 
чиқаришни ва бошқаларни ўзгартириш зарур.
Ташкилот мижозга қандай қилиб қиймат яратишини, у билан ўзаро алоқада 
бўлишини ва бизнеснинг рентабеллигини таъминланишини тушунишга имкон 
беради. 
Рақамли иқтисодиётда инновацион технологияларни яратиш ва 
ривожлантириш орқали янги бизнес моделлари пайдо бўлмоқда. Кўпинча 
бизнеснинг янги моделларининг асосий элементи интернет имкониятларидан 
кенг фойдаланиш ҳисобланади. 
Инновацион бизнес моделлари доимо турли соҳаларда пайдо бўлади: 
таълим, соғлиқни сақлаш, энергетика, банк тизими, меҳнат бозори, логистика ва 
бошқалар. Шу билан бирга, рақамли иқтисодиётни ривожлантириш учун зарур 
бўлган инновацион стартапларни яратиш муаммоларини, шу жумладан хусусий 
инвестиция капиталининг етишмаслиги ва ваколатли кадрларнинг юқори 
нархини ҳисобга олиш керак. 
Кўпгина янги бизнес моделлари охирги истеъмолчига ёки фойдаланувчига 
киришни таъминлашга интилади. Янги компаниялар рақамли технологиялар 
орқали истеъмолчилар учун қўшимча қиймат яратишга мойилдирлар.
Рақамли иқтисодиётда янги ҳам, мавжуд ташкилотлар ҳам фойдаланиши 
мумкин бўлган қуйидаги бизнес моделларини ажратиб кўрсатиш мумкин: 
– электрон тижорат - рақамли электрон тижорат платформаларидан 
фойдаланган ҳолда ишлаб чиқарилган маҳсулотларни сотиш Амазон, Алибаба 
бошқалар; 


313 
– Фойдаланувчилар учун имтиёзларга харажатларни тежаш, муаммони 
кўриб чиқиш учун турли мутахассисларни жалб қилиш ва ҳамкорлик 
алоқаларини кенгайтириш киради.
– бепул хизматлар - модел компаниянинг хизматларини бепул таклиф 
қилиш ва қўшимча хизматлар учун тўловларни олиш, масалан, веб-сайтга 
эълонни бепул жойлаштириш ва уни реклама қилганлиги учун ҳақ олиш асосида 
ишлаб чиқилган; 
– шериклик - шериклар маҳсулотларини илгари суриш учун рақамли 
платформани яратиш. 
Назария ва амалиёт шуни кўрсатадики, иқтисодиёт муқаррар равишда 
ривожланиб боради ва у ёки бу тарзда анъанавий бизнес шаклларини 
ўзгартиришни талаб қилади. Рақамли маълумотларни фойдали даромадга 
айлантириш асосида янги бизнес моделлари пайдо бўлади. 
Мавжуд шароитда, янада ривожланишни таъминлаш учун давлат ва 
коммунал хизматлар ишини рақамлаштиришга, тегишли меъёрий-ҳуқуқий 
базани ишлаб чиқишга, кичик ва ўрта корхоналарга инновацион лойиҳаларни 
амалга ошириш учун венчур капиталидан фойдаланиш имкониятини яратишга 
қаратилган ҳукуматнинг иштироки катта даражада талаб қилинади. Рақамли 
муҳитга ўтиш анъанавий тадбиркорликка хос бўлган бир қатор камчиликлар ва 
чекловларни бартараф этишга ёрдам беради ва ташкилотларнинг инновацион 
ривожланишини рағбатлантиради. 
Для слушателей Высшей школы бизнеса и предпринимательства (ВШБП) 
проводятся он-лайн занятия. Во время занятий работа со слушателями 
проводится посредством платформы ZOOM, которая позволяет проводить 
лекции, конференции, презентации, работу в группах при помощи breakroom. 
Проведение таких видов занятий развивает цифровые и коммуникационные 
компетенции. Слушатели регулярно работают с интернет ресурсами и 
обогащают свои знания посредством самостоятельной работы. Огромным 
плюсом в обучении является тот факт, что записанные занятия и презентации 
можно заново просмотреть и самостоятельно изучить в любое время. Данные 
материалы размещаются в сети интранет высшей школы. 
Более того, привлечение со стороны ВШБП лучших специалистов из 
различных отраслей экономики для проведения мастер классов и семинаров, 
проведение конференций в он-лайн режиме с участием зарубежных 
специалистов делает процесс обучения интересным и мотивирует слушателей, 
расширяет горизонт мышления молодых кадров, даёт возможность обрести 
контакты для будущего сотрудничества. 
Стоит отметить и возможности программы Power Point при проведении 
практических занятий. С помощью функций аудио, анимация, запись и др. 
можно интересно провести занятия с активным участием слушателей. Визуально 
с помощью анимации слушатели могут проверить свои задания. 
Прочитать статью или просмотреть видеоролик по теме. Презентовать свои 
темы и уметь задавать и отвечать на вопросы и вести дискуссии. В Высшей 
школе бизнеса и предпринимательства слушатели в процессе обучения 
развивают все эти навыки необходимые в их будущей деловой деятельности.


314 
Резюмируя вышеизложенное можно сделать вывод, что, в период пандемии 
при правильной организации обучения можно получить положительные 
результаты, а именно: 
- повысить уровень образованности населения 
- развить цифровые навыки 
- развить навыки коммуникации через электронную сеть 
- уметь организовать своё время 
- повысить ответственность за собственное обучение 
На примере нашей школы мы можем утверждать, что результаты, которые 
показывают наши выпускники в профессиональной среде благоприятно 
сказываются не только в их личностном развитии, но и на развитии цифровой 
экономики страны тоже. 

Download 13,48 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   132   133   134   135   136   137   138   139   ...   460




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish