Bitiruv malakaviy ishi Mavzu: Borland Delhpi dasturlash tizimida ishlash asoslari

Qo’shimcha elementlari. Qo’shimcha elementlarga quyidagilar kiradi:
1. Menyu (Meny System).
2. Tez bajarish tugmalar paneli (S’eed Bar).
3. Rasmlar muharriri (Imag Editor).
Menyu orqali Delphi dasturlash tizimini sozlash mumkin. Menyuning ayrim qismlari bilan keyinroq tanishamiz. Menyu ostida esa S’eedBar tez bajarish tugmalar paneli joylashgandir (5-rasm). Bundagi tugmachalarning vazifalarini menyu orqali ham bajarish mumkin.

5 - rasm.
Bu panelda saqlash, ochish, dasturni bajarishga berish va hakozolar tugmachalar joylashgan. Rasmlar muharriri modulini ishga tushurish uchun Menyuning “Tools”® “Image Editor” punkti tanalanadi. Bu modul Windows qobigidagi ‘ainBursh dasturiga o’hshab ishlaydi (6-rasm).

6-rasm.

Tizimning standart komponentlari. Obektlar inspektori. Tbutton va Tlabel obektlari.

Delphi dasturlash tizimi qator standart komponentlarga ega. Tizimning standart komponentlariga Standard, Additional, DataAccess, DataControls, Dialogs, System, VBH va Sam’les komponetlari kiradi. Hozirda bu komponentlarning soni ancha ko’paygan. Standard komponentlar palitrasi va unda joylashgan obektlar bilan qisqacha tanishib chiqamiz (7-rasm).

7-rasm.
-TMainMenu - bu dasturda menyu tuzish uchun ishlatiladi. Bu obekt dasturni ishga tushirish davomida ko’rinmas obektlar tipiga kiradi. Menyu tuzish jarayoni 3 qadamdan iboratdir: 1. TmainMenu obektini formaga joylashtirish. 2. Obektlar inspektori hususiyatidagi Items qatorida menyu dizaynerini chaqirish. 3. Menyu dizaynerida menyu qismlarini aniqlash (hosil qilish).
-TopupMenu - bu dasturda konteksli menyu tuzish uchun ishlatiladi.
-TLabel - bu tekslarni ekranda tasvirlash uchun foydalaniladi. Siz obektlar inspektoridagi Font hususiyati orqali shriftni va belgilar rangini o’zgartirishingiz va bu jarayonni dasturni bajarilish davomida ham amalga oshirishingiz mumkin.
-TEdit - bu dasturni bajarish davomida kichkina darchada qisqa matnlarni kiritish va chiqarishni amalga oshirish uchun ishlatiladi.
-TMemo - bu dastur davomida hajmi 32 Kb gacha bo’lgan matnlarni kiritish va chiqarish uchun ishlatiladi. Bu TEdit obekti funktsiyasini bajaradi, lekin buning qo’shimcha imkoniyatlari ancha yuqori.
-TVutton - bu dasturni bajarish davomida tugmachani bosish natijasida biror amalni bajarish uchun qo’llaniladi. Bu jarayon juda oddiydir. Masalan: TButton obekti formaga joylashtiriladi. So’ngra formadagi bu obektda sichqonchani chap tugmachasini ikki marta tez bosib, hosil bo’lgan tahrirlash oynasidagi protseduraga tugmacha bosilganda qanday amal bajarilishi lozim bo’lgan kodlar (buyruqlar) yoziladi, yahni masalan, quyidagicha:
procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);
Begin
MessageDlg(‘Siz dasturdan chikmokchimisiz?’, mtConfirmation, mbYesNoCancel,0);
end;
-TSheckBoh - bu turli qismlardan bir nechta punktni tanlash uchun ishlatiladi. Masalan: bu ko’rinishni O’tions menyusidagi ‘roject punktidagi Com’iler varog’ida ko’rishingiz mumkin.
-TRadioButton - bu bir necha punktlar ichidan faqat bittasini tanlash uchun qo’llaniladi. Bu ko’rinishni O’tions menyusidagi ‘roject punktidagi Linker O’tions varog’ida ko’rishingiz mumkin.
-TListBoh – bu harakatlanuvchi (ochiluvchi) ro’yhatlar tashkil etish uchun ishlatiladi. Bu ko’rinishni Windows qobig’idagi Fayl menyusidagi Otkrqtg’ punktida ko’rishimiz mumkin.
-TSomboBoh - bu TListBoh ni o’zginasi bo’lib, qo’shimcha kerakli matnni kiritish imkoniyatiga ham ega.
-TScrollBar – bu yugurtirish yo’lagini (polosa pokrutka) hosil qilish uchun ishlatiladi.
-TGroupBoh - bu Tab tugmasini bosganda qaysi qism belgilanishi tartibini aniqlash uchun ishlatiladi. Bundan tashqari bu obekt dastur oynasini bir necha qismlarga bo’lish maqsadida ham ishlatiladi.
-TRadioGruop – bu TRadio obektlariga ega bo’lgan qismlar tuzish uchun ishlatiladi.
-T’anel - bu elementlar chizg’ichi yoki status oynasini tashkil etish uchun ishlatiladi. Buni boshqarish elementi sifatida ishlatishimiz mumkin, yahni masalan: TRanel obektini formaga joylashtirib, so’ngra qolgan obektlarni shuning ichiga joylashtiramiz. Agar panelni sursak, shu panelda joylashgan barcha obektlar birgalikda suriladi.