Битираётган мутахассисларни тайёрлашнинг сифатига қўйиладиган талабларнинг кескин ошиб кетгани, мураккаб масалаларни ечишга фанлараро ёндашувнинг зарурияти

НЕ (NOT)
- inkorlash amalini bajaruvchi element. 
Agar 
V
in 
kuchlanishining qiymati kritik qiymatdan katta bo‘lsa, 
tranzistor ulanadi, ya’ni u orqali tok oqa boshlaydi va tranzistor o‘tkazgich 
sifatida ishlaydi. Bu esa 
V
out 
signalini erga ulanganligini anglatadi, ya’ni 
bunda 
V
out
≈ 0 bo‘ladi. Demak agar sxemadagi 
V
in
 
kuchlanishining qiymati 
[0,5V] chegaraning pastki qiymatiga yaqin bo‘lsa, 
V
out 
kuchlanishining 
qiymati chegaraning yuqori qiymatiga ega bo‘ladi. Bu esa ushbu sxemani, 
inkorlash sxemasi - invertor ekanligini anglatadi. Unda mantiqiy 0, 
mantiqiy 1 ga, mantiqiy 1 esa mantiqiy 0 ga aylantiriladi. Sxemada siniq 
chiziqlar shaklida ifodalangan qarshilik (rezistor) esa tranzistor kuyib 
qolmasligi uchun, undan o‘tayotgan tok kuchini cheklash maqsadida 
qo‘yilgan. Tranzistorni bir holatdan boshqa holatga o‘tishi uchun, bir necha 
nanosekund kerak bo‘ladi. 1.19.-rasmning o‘ng tomonida inkorlash amalini 

---

35 
bajaruvchi element – 
invertorning
chizmalardagi ifodalanishi va uning 
haqiqat jadvali keltirilgan. 
1.20-rasmda keltirilgan 
НЕ-И 
(NOT-AND)
– mantiqiy ko‘paytirish 
va inkorlash amallarini bajaruvchi elementining sxemasi tarkibidagi ikkita 
tranzistor ketma-ket ulangan. Agar 
V
1
 
va
V
2 
kuchlanishlarning qiymatlari 
[0, 5V] chegaraning yuqori qiymatlariga yaqin bo‘lsa, ya’ni mantiqiy 1-ga 
teng bo‘lsa, unda ikkala tranzistor ham o‘tkazgichlarga aylanadi va 
sxemaning chiqishidagi kuchlanish o‘zining past qiymatiga teng bo‘lib 
qoladi. Bunda chiqishda mantiqiy 0 hosil bo‘ladi. Agar tranzistorlardan 
birining kirishidagi, ya’ni bazasidagi kuchlanish past qiymatga – mantiqiy 
0-ga teng bo‘lsa, chiqish kuchlanishi 
V
out 
mantiqiy 1-ga mos bo‘lgan 
kuchlanishga teng bo‘ladi. Boshqacha qilib aytganda, 
V
out 
kuchlanishi, 
mantiqiy 0-ga mos kuchlanishga teng bo‘ladi, qachonki 
V
1
 
va
V
2 
kuchlanishlarning qiymatlari mantiqiy 1-ga mos keladigan kuchlanishga 
teng bo‘lsagina. 1.20-rasmning o‘ng tomonida esa, ushbu elementning 
chizmalardagi ifodalanishi va uning haqiqat jadvali keltirilgan.
1.20-rasm.