Биринчи ўзбек археологи, академик Я.Ғуломов ҳаёти ва илмий мероси

ЖАРҚЎТОН ОТАШКАДАСИ - Сурхондарё вилояти Жарқўтон ш. харобасидаги оташпарастлар ибодатхонаси. Ўрта Осиё ва Ўрта Шаркдаги энг қад. оташкада ҳисобланади. Ж. о.да А. Асқа-ров раҳбарлигидаги археологик экспедиция тадқиқот ишлари олиб борган (1973 й.дан). Ж. о.нинг тариҳи тўғри тўртбурчак (44x64 м) бўлиб, девор (қалинлиги 4,5 м) б-н ўралган. Унда доира шаклидаги 6 саждагоҳ, 5 муқаддас қудуқ, табаррук ашёлар сақланадиган махсус хона ва б. хўжалик хоналари бўлган. Ибодатхона марказида катта супа (очиқ платформа) бўлиб, унинг марказида чор минор қолдиқлари ва катта саждагоҳ топилган. Коҳинлар яшайдиган супали хоналар, муқаддас олов ва кул сакланадиган оташгохлар, муқаддас ичимлик (саома — хаома) тайёрланадиган хоналар очилган. Ж. о.дан сирланган, безакли сопол идишлар, лойдан ишланган одам ҳайкалчалари, афсонавий қуш Геруда — Ҳумо тасвирланган идиш, сопол қувурлар ва б. топилган.


49.Миздаҳқон
МИЗДАХҚОН — Хоразмдаги йирик ўрта аср шаҳар харобаси. Хўжайли ш.дан 7—8 км ғарбда жойлашган. Антик даврга оид қишлоқ харобаси ўрнида 5—6-а.ларда бунёд этилган қаср асосида вужудга келган ва мўғуллар ҳукмронлигининг охиригача (14-а) мавжуд бўлган. М. 2 тепаликдан иборат. Улардан бири (Габр қалъа) М.нинг қад. қисми бўлиб, унинг қалин пахса девори ва аркининг қолдиқлари сақланган. М.нинг 2-тепалиги қабристонга айланган. Унинг майдонининг бир қисмида Мазлумхон Сулув макбараси (13-а. охири — 14-а. боши) жойлашган. М.ни археологик жиҳатдан ўрганиш ишини 1928 й. А. Ю. Якубовский бошлаган. 1962, 1964—65 й.ларда М.да С. П. Толстое раҳбарлигида Хоразм археология этнография экспедицияси қазишмалар ўтказган. Натижада М.нинг тарихи ва Хоразм-нинг ислом динигача бўлган қад. динига оид кўплаб қимматли маълумот-лар олинди. 10-а.да М. обод шаҳар бўлиб, атрофида 12000 турар жой қўрғонлари жойлашган.
М.даги қабристонга зардуштийлик динига эътиқод қилган марҳумлар оссуарийларга солиб кўмилган. Оссуарийларда ранг-баранг мазмундаги нақшлар ва қад. хоразмий тилида ёзилган битиклар сақланган.
Ад.: Ягодин В.Н., Ходжайов Т.К., Некрополь древнего Миздахкана, Т., 1970.