Bir va ikki urug’pallali o’simliklarning poyalarining tuzilishi. Mundarija: kirish I bob. Bir va ikki urug’li o’simliklar

3.2. Barg poyali arxegonial o`simliklar — Cormobionta archigoniata
Bu pog`onaga plaunsimonlar, qirqbo`g`imlar, paporotniksimon va ochiq urug`li o`simliklar taaluqli. Dastlabki uch bo`lim tashqi ko`rinishi jihatidan bir-biridan keskin farq qilsa-da, hammasi sporali bo`lganligi bilan ochiq urug`li o`simliklardan ajralib turadi. Lekin ochiq urug`li o`simliklar yopiq urug`lilarga nisbatan sporalilarga yaqin ekanligini dastlab V. Gofmeyster (1851) aniqlab, keyinchalik V. Belyaev rivojlanish tsiklini tahlil qilish, gametofora va sporofazaning o`zaro munosabatini aniqlash natijasida isbotlagan. Haqiqatdan ham, barcha arxegoniyli o`simliklarda, shu jumladan, ochiq urug`li o`simliklarda ham jinsiy jarayon arxegoniyda sodir bo`ladi, ya`ni arxegoniyda dastlab gametofit hisobida urug` murtak rivojlanadi. Shunday ekan, barcha arxegoniyli o`simliklarda sporofitning hayoti ma`lum vaqt ichida to`lig`icha gametofitga bog`liq bo`ladi.
Argxegoniyli o`simliklar o`tsimon, buta, daraxt singari hayot shakllariga ega. Ayrim qazilma holda uchraydigan plaunsimonlarning balandligi 30 metrga qadar bo`lgan, ochiq urug`lilar poyasining balandligi bundan ham ortiq, ayrim hollarda 100-120 metrgacha bo`ladi. Ular turli-tuman iqlim zonalarida keng tarqalgan. Urug` murtak rivojlanishining boshlang`ich stadiyasi arxegoniyda yoki urg`ochi gametofit ichida o`tadi. Faqat yopiq urug`li o`simliklarning urug` murtagi yaxshi differentsiallashgan. U zapas oziq modda — birlamchi endosperm bilan ta`minlangan. Shuning uchun ham qulay muhit sharoitida uzoq muddat tinim holatida bo`lishi mumkin. Birlamchi endosperm ochiq urug`li o`simliklarda jinsiy jarayon sodir bo`lgunga qadar hosil bo`ladi.
Plaunsimonlar bo`limi — Lycopodiophyta
Plaunsimonlar eng qadimgi o`simliklardan biridir. Ular paleozoy erasining Silur davridan boshlab, Karbon davrida o`z rivojlanishining eng yuqori pog`onasiga yetgan. Karbon davrida plaunsimonlarning baland bo`yli daraxtsimon shakllari keng tarqalgan. Hozirgi paytda esa faqatgina o`tsimon turlarigina yetib kelgan.
Plaunsimonlar plaunlar (Lycopodineae) va lepidodendronlar (Lepidodendrineae) sinflariga bo`linadi.
Plaunlar sinfi o`tsimon o`simliklarning: plaunsimonlar (Lycopodiales) — teng sporalilar va selaginellalar (Selaginellales) — har xil sporalilar qabilalaridan iborat. Lepidodendronlar sinfiga paleozoy erasida yashagan va keyinchalik yo`qolib ketgan daraxt o`simliklar kiradi.
Plaunlarning barcha xarakterli xususiyatlarini o`zida mujassamlashtirgan vakili