Bir pallali yoki lolasimon o`simliklar sinfi-monocotyledonae yoki liliopsida

5- rasm. Sarimsoq piyozi - Allium sativum.L.
Sarimsoq piyozi tarkibida moddalar me`da ichak yo`lini ishini kuchaytiradi, o`t siydik haydaydigan, og`riq qoldiradigan, balg`am ko`chiradigan va bakteratsid xususiyatlarga ega.
Sparjalar oilasi - Asparagaceae
Bu oilaga 23 avlod, 230 tur o`simlik mansub bo`lib, oila vakillari yaxshi rivojlangan ildizpoyali, ko`p yillik o`t o`simlik.
Poyalari tik o`suvchi, ba`zan shakli o`zgargan kaladodiylaribo`lib, barg vazifasi ni bajaradi. To`pgullar sochoq, gulqo`rg`oni birikib o`sgan. Mevasi rezavor.
Sparja avlodi (Asparagus) ning 120 turi bor. Shundan O`rta Osiyoda 24, respublikamizda 7 turi uchraydi. Bu avlodning vakillari chala buta o`simliklardir. Barglari mayda, pardasimon tangachaga aylangan. Gullari ayrim jinsli. Bir yoki ikki uyli o`simlik. Gulqo`rg`oni qo`ng`iroqsimon 6 ta bargchasi birikib o`sgan. Mevasi sharsimon xo`l meva.
May marvaridguli - Sonvallaria majalis L.
Marvaridgul o`simligi Kavkaz va uzoq Sharq o`rmonlarida tarqalgan. Ildizpoyali o`t o`simlik. Poyasi shoxlanmaydi, barglari yoysimon tomirlangan, oddiy. Gullari unchalik katta emas, xushbo`y oq gullar, tojbargli bir tomonlama shingilga to`rlangan.
Gul formulasi P(6) A(3+3) G(3)
Mevasi qizil rangda, rezavor meva. Urug`i endospermli. Marvaridgul barglaridan yurak glikozidlari olinadi, shuningdek saponinlar ham to`planadi. Tibbiyotda yurak kasalliklarini davolashda keng ishlatiladi. Gullaridan olingan efir moylari parfyumeriyada qo`llaniladi.


Dorivor sarsabil - Asparagus acutifolius L.
Sarsabil - bo`yi 150 sm gacha boradigan ko`p yillik o`tsimon o`simlik. Ildizpoyasi yo`g`on bir talay ildizlar chiqaradi. Poyalari to`g`ri o`sib, ko`p shoxlanadi, tuksiz. Barglari reduksiyalanib pardasimon kichik - kichik tangachalarga aylangan. Gullari mayda , yashil - sariq rangda, uzun - uzun bandli. Mevasi diametri 5 mm gacha boradigan olti urug`li dumaloq rezovor meva. Urug`lari ikki tomondan qisilib kelgan, dumaloq shaklda.
May iyulda gullaydi, iyun oxirlari - iyulda mevalari yetila boshlaydi.
Tojikiston Kavkaz va g’arbiy Sibirda dasht - qirlar, butazorlar orasida o`sadi. O`rta Osiyoda ko`p joylarda ekiladi ham
Uning ildizpoyasi bilan ildizlari va yosh novdalari dorivorlik xususiyatiga ega bu organlar o`z tarkibida asparagin va saponin moddalarini saqlaydi. Yetilgan mevalarida 36% gacha qand moddalari, kapsantin bilan fizamin urug`larida 16% yog`li moy topilgan.