“biotexnologiya asoslari”

Limon kislotasini ajratish va uni kristall holda olish

Miseliylar ajratilgandan so’ng kultural suyuqlik tarkibida limon, glyukon va oksalat kislota (shavel (qaxrabo) kislota)lar aralashmasi, shakar cho’kmalari va mineral aralashmalarini saqlaydi.
Kultural suyuqlikdan limon kislotani ajratish uning sitrat uch kalsiyli tuzida kam eruvchanlik xususiyati hosil qilishiga asoslanadi.
Neytralizasiya jarayoni maxsus uskuna – neytralizatorda amalga oshirladi, u o’z navbatida aralashtirgich va bug’li batareyalar bilan jihozlangan bo’ladi. Kultural suyuqlik qaynash darajasigacha qizdiriladi va ohakli yoki bo’rli sut uzluksiz aralashtirish ostida qo’shiladi.
Neytralizasiya ozuqa rNi 6,8-7,5 bo’lganda tugallanadi. Bunda barcha uch kislotaning tuzlari hosil bo’ladi:
2С H O +3Ca(OH) =Ca (C H O ) +6H O
6 8 7 2 3 6 5 7 2 2 limon kislota kalsiy glyukonat 6 12 7 2 6 11 7 2 2 glyukon kislota kalsiy glyukonat 2 2 4 2 2 4 2 oksalat kislota kalsiy oksalat
2С H O +Ca(OH) =Ca (C H O ) +2H O

С H O +Ca(OH) =CaС O +2H O

Kalsiy sitrat va oksalat bunda cho’kmaga tushadi, kalsiy glyukont va mineral qoldiqlar eritmada qoladi.
Kalsiy sitrat va oksalat eritmadan vakuum-filtrda ajratiladi va yaxshilab issiq suvda yuvib tashlanadi. Kalsiy sitrat va aniq miqdordagi suv solingan reaktorga aralashtirib solinadi va unga faol ko’mir qo’shiladi (tindirgich sifatida). So’ngra reaktor 60⁰S gacha haroratda qizdiriladi va unga aniqlangan miqdordagi sulfat kislota aralashtirish davomida quyiladi.
Aralashma 10-20 minut davomida qaynatiladi. Kalsiy sitrat sulfat kislotada quyidagi tenglamaga ko’ra ajraladi:
Сa (C H O ) +3H SO =2C H O +3CaSO
3 6 5 7 2 2 4 6 8 7 4
Kalsiy oksalat bu sharoitda ajralmaydi. Kalsiy sitrat to’liq ajralgandan so’ng reaktorga og’ir metallarni cho’ktirish uchun granulalangan bariy sulfat solinadi. Limon kislota eritmasi gips, kalsiy oksalat, ko’mir va og’ir metal tuzlari qoldiqlaridan vakuum-filtrda alohidalanadi. Filtrlangan limon kislota eritmasi bug’lantirishga yo’naltiriladi. Vakuum-uskunada bug’lantirish ikki bosqichda amalga oshiriladi.
Birinchi uskunada eritma 1,24-1,26 g/sm³ zichlikkacha bug’lantiriladi va bunda gips qoldiqlari tushadi. Zich-filrda gips alohidalangandan so’ng tiniq eritma ikkinchi uskunada 1,35– 1,36 g/sm³ zichlikkacha bug’lantiriladi. Bunda limon kislota miqdori 80% ni tashkil etadi.
70⁰S haroratda vakuum-uskunada bug’lantrilgan eritma kristallizatorga beriladi. Kristallizatorda eritma 35-37⁰S haroartgacha sovutiladi va limon kislota kristallari olishga beriladi. Kristallizasiya doimiy aralashtirish va bosqichma-bosqich 8-10⁰S gacha sovutish orqali amalga oshiriladi. Hosil qilingan limon kislotasi kristallari sentrifugalash orqali ajraladi va ko’p bo’lmagan miqdordagi sovuq suvda yuvilib quritishga yo’naltiriladi.
Kristall limon kislotasini quritish lentali yoki barabanli pnevmatik quritgichda 35⁰S dan oshmagan haroratli havoda amalga oshiriladi.
Tayyor preparat tarkibida 99,5% dan kam bo’lmagan miqdordagi limon kislotasi (monogidratga hisoblaganda) saqlashi lozim.