“biotexnologiya asoslari”

Acetobacter turkumiga mansub sirka kislotali bakteriyalar etil spirtini oksidlab sirka kislota hosil qilish xususiyatiga egadir. Etil spirtining oksidlanishini alkogoloksidaza fermenti katalizlaydi. Reaksiya tenglamasini quyidagicha yozish mumkin:
CH CH OH⎯^{ФЕРМЕНТ}⎯ →⎯⎯ CH₃COOH+H₂O+490кДж
_{3 2}
Sanoat sharoitida sirka kislotani mikrobiologik sintez qilish, sirka kislotali bakteriyalarni suyuqlikda uzluksiz o’stirish usulidan foydalanib, ketma ketlikdagi fermentyorlar birikmalarida amalga oshiriladi.
Sirka kislota ishlb chiqarishning texnologik jarayonlari quyidagi asosiy bosqichlarni tashkil etadi (8-chizma):

1. 
   Ekish materialini olish;
   
2. 
   Xom ashyolarni tayyorlash;
   
3. 
   Fermentasiya;
   
4. 
   Tayyor maxsulotni tindirish va quyish.
   

Ishlab chiqarishda sirka kislotali bakteriyalarning ikki xil turi Bacterium Sch’tzenbachii va Bacterium curvum qo’llaniladi.
Ekish materialini laboratoriyalarda sirka kislotali bakteriyalarni suyuq oziqada kolbalarda, mikrobiologik tebratgichda, so’ngra 30 l. hajmli laboratoriya fermentyorlarida o’stirib olinadi.
Sirka kislota olish uchun xom ashyo sifatida etil spirti, rektifikat yoki tozalangan yog’dan foydalaniladi. Sirka kislotali bakteriyalarning hayot faoliyati oziqa muhiti kislotaligig bog’liq bo’ladi. Ularning yaxshi rivojlanishi uchun mo’’tadil rN ko’rsatkichi 3,0-3,2 oralig’ida bo’ladi.
Oziqa muhitidagi sirka kislota va etil spirti miqdori ham mikroorganizmlar hayot faoliyatida muhim rol o’ynaydi va katta ta’sir ko’rsatadi. Kislotalarning mo’’tadil miqdori 10% deb hisoblansa, spirt miqdori Bacterium Sch’tzenbachii uchun 6-7% (ob.), Bacterium curvum uchun esa 9-14%
(ob.) ni tashkil etadi.
Fermentasiya jarayoni esa beshta ketma ketlikda birikkan fermentatorlardan tashkil topgan batareyada amalga oshiriladi.
Har bir uskuna aralashtirgich, barboter va burama (spiralsimon) issiqlik almashtiruvchilar bilan ta’minlangan. Birinchi fermentyorga, etil spirti va sirka kislotaning umumiy miqdori 6,4-6,7% ni tashkil etadigan oziqa muhiti va steril havo uzluksiz beriladi va ekish materiali solinadi. Bunda sirka kislotali bakteriyalarning juda tez rivojlanishi uchun qulay sharoit yaratiladi. Birinchi fermentyor qolgan barcha keyingi fermentyorlar uchun sirka kislotali bakteriyalar generatori hisoblanadi. SHuningdek, bunda sirka kislotasida etil spirtining oksidlanishi amalga oshadi.
Kultural suyuqlik bir fermentyordan ikkinchi fermentyorga hosil qilingan havo bosimi hisobiga uzatiladi. Har bir fermentyor uksus kislotada etil spirti jadal oksidlanishi uchun sharoit yaratib beradi. Zarur bo’lgan spirt miqdori bilan ta’minlash uchun ikkinchi, uchinchi va to’rtinchi uskunalarga 40% li etil spirti qo’shiladi.
Harorat va aerasiya jadalligi bir fermentyordan ikkinchisiga o’tganda pasayib boradi: agarda birinchi fermentyorda harorat 28⁰S ga, aerasiya jadalligi esa 0,35-0,40 m³/(m³·min) ga teng bo’lsa, oxirgi uskunaga kelib muvofiq ravishda 25⁰S va 0,1-0,15 m³/(m³·min) ni tashkil etadi.