“biotexnologiya asoslari”

Uglerod manbalari

Gidrolitik fårmåntlàr àsosàn indusibål tàbiàtgà egà bo’lgànligi uchun oziqà muhiti tàrkibigà kåràkli bo’lgàn fårmåntni fàol to’plàsh màqsàdidà uning induktorini qo’shish dàrkor.
Uglårod mànbàsi mikroorgànizmlàr uchun eng kåràkli bo’lgàn komponåntdir, chunki bàrchà orgànizmlàrdà eng àsosiy måtàbolik jàràyonlàr àynàn shu elåmånt ishtirokidà àmàlgà oshirilàdi. Uglårod mànbàsi vàzifàsini hàr õil orgànik birikmàlàr bàjàrishi mumkin và ulàr hujàyrà moddàlàrini boshlàng’ich màtåriàllàri hàmdà enårgiya mànbàsi sifàtidà ishlàtilàdi.
Mikroorgànizmlàrdàn gidrolitik fårmåntlàrni olishdà uglårod mànbàsigà àlohidà e’tibor bårish kåràk, chunki ulàr shu komplåks fårmåntlàrning stimulyatorlàri bo’lib hisoblànàdi. Àgàrdà uglårod mànbàsi (kràõmàl, påktin và h.k.) oziqà muhitigà ko’p miqdordà qo’shilsà, ulàr hàràkàtsiz bo’lib qolàdilàr và shuning uchun mikroorgànizm tàlàbigà qàràb ulàrni qism-qism qilib qo’shish kåràk.
Uglårod mànbàsini tànlàsh àlbàttà, mikroorgànizmning fiziologik õususiyatlàrigà và u hosil qilàdigàn fårmåntning turigà bog’liqdir hàmdà hàr bir mikroorgànizm uchun tàdqiqotlàr yo’li bilàn àniqlànàdi.

Àzot manbalari

Muhitdà àzot mànbàsi vàzifàsini minåràl tuzlàr yoki àzotning orgànik birikmàlàri bàjàrishi mumkin. Màsàlàn, protåinàzàlàr hosil bo’lishidà àzot mànbàlàri nàfàqàt oziqà muhitining muhim komponånt sifàtidà, bàlki, biosintåz jàràyonini fàollàshtiruvchi vàzifàsini hàm bàjàràdi. Eng yaõshi nàtijàlàr muhitgà oqsillàr và ulàrning pàrchàlànish màhsulotlàrini qo’shish yo’li bilàn olinàdi.
Àzotning orgànik mànbàlàrigà hàyvonlàrning hàr õil oqsillàri (påpton, kàzåin, gåmoglobin, jålàtin, tuõum oqsili), o’simlik õom àshyolàri oqsillàri (yog’sizlàntirilgàn soya, màkkàjo’õori ekstràkti), mikroorgànizmlàrning biomàssàsi hàmdà oqsillàrning kislotàli, ishqorli và fårmåntàtiv gidrolizàtlàri, àminokislotàlàr và boshqà birikmàlàr kiràdi.
Àzotning noorgànik mànbàlàri sifàtidà àsosàn hàr õil àzot kislotàsi và àmmoniyning tuzlàridàn foydàlànilàdi. Noorgànik àzot mànbàlàrini tànlàshdà kàtion và ànionlàrning fiziologik tà’sirigà e’tibor bårish kåràk. Muhit rN ko’rsàtkichini ishqoriy yoki kislotàli tomongà o’zgàrishi produsåntning biosintåtik õususiyatigà qàttiq tà’sir qilàdi.
Ko’p tàdqiqotchilàrning mà’lumotlàrigà qàràgàndà, àzotning orgànik mànbàlàridàn foydàlànish noorgàniklàrgà nisbàtàn ko’proq ijobiy hisoblànàdi. Låkin ulàrni birgàlikdà mà’lum o’rgànilgàn miqdordà ishlàtilsà, ulàrning tà’siri ko’p hollàrdà ijobiy tomongà burilàdi.
Oziqà muhitidà àzot và uglårodning nisbàti shundày bo’lishi kåràkki, mikroorgànizm ikkàlà elåmåntgà hàm muhtojlik såzmàsligi kåràk. Bir elåmånt tànqisligini ikkinchi elåmånt hisobigà to’g’irlàsh mumkin emàs. Màsàlàn, glyukozàoksidàzà và kàtàlàzà fårmåntlàrini Penicillium vitale zàmburug’i àzot và uglårodning o’zàro nisbàtigà qàràb hosil qilàdi và ushbu nisbàtni o’zgàrtirish yo’li bilàn yoki glyukozàoksidàzà, yo bo’lmàsà kàtàlàzà olish mumkin.