Bioorganik kimyo



Download 2,76 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/138
Sana26.06.2021
Hajmi2,76 Mb.
#102105
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   138
Bog'liq
bioorganik kimyo

izoion    nuqta  (
  
 
)  deyiladi.  Xuddi  shunday  ma’lum    bir  tajribaviy 
sharoitlarda  molekula  elektr  zaryadga  ega  bo’lmasa  (masalan, 
elektroforetik  harakatchanlikka  ega  bo’lmaydi),  bu  hodisa  sodir 
bo’ladigan      qiymati  izoelektrik  nuqta  (  
 
) 
deyiladi. 
Aminokislotalarning  suvdagi  eritmalari  uchun  quyidagi  nisbat 
mavjud: 
  
 
 

   
 
 
 
Biroq  oqsillar  uchun  bu  nisbat  doimo  ham  to’g’ri  kelavermaydi, 
chunki  ular  tarkibida  protonlardan  tashqari  boshqa  ionlar  ham 
zaryadlarning umumiy balansiga hissa qo’shadilar. Oqillar izoelektrik 
nuqtada 
    ni  boshqa  qiymatlariga  nisbatan  eruvchanligi  ozroq 
bo’ladi.  Izoelektrik  nuqtada  oqsil  molekulasi  ortiqcha  zaryadga  ega 
bo’lmaganligi  bois  osongina  agregatlanadi  va  cho’kadi.  Oqsillarning 
aminokislota  tarkibi  turlicha  bo’lganligi  sabab,  har  bir  oqsilning 
o’ziga  tegishli    
 
  qiymati  bo’ladi.  Oqsillarning  bu  xossasi  ularni 
izoelektrik cho’ktirish usulini asosida yotadi. Neytral yon zanjirga ega 
aminokislotalar 
  
 
       
 
       kislotali  guruhga  ega  aminokislota-
larda    kichik,  asosli  guruhga  egalarida  yuqori  qiymatga  ega  bo’ladi. 
Oqsillar 
uchun 
esa 
  
 
 
qiymati 
0-11 
oralig’ida  bo’ladi. 
Aminokislotalar  kislota  xossalariga  ega  bo’lganliklari  uchun  ularni 
tegishli organik kislota va asoslar bilan solishtirish qiziqish uyg’otadi. 
  
 
  -  barcha  molekulalarni  yarmi  ionlangan 
    qiymatiga  teng 
bo’lganligi  uchun,  istalgan  birikmani      qiymati  shu  birikmani 
kislotali  xossalarini  solishtirish  uchun  xizmat  qiladi.  Glitsin  va  sirka 
kislotani  solishtirib  ko’ramiz;  tuzilishi  bo’yicha  bir-biriga  yaqin 
bo’lsada,  birinchisi  ikkinchisiga  nisbatan  100  marta  kuchlidir. 
Aminoguruh  karboksil  guruhni  xossalariga  kuchli  ta’sir  etadi. 
Aminoguruhni  asetillash  glitsinni  kislotali  xossalarini  10  marta 
kamaytiradi.  Glitsinni  sirka  kislotaga  nisbatan  kuchliligi  ikki  omil 
bilan  tushuntiriladi.  Musbat  zaryadlangan  ammoniy  guruhi  va 
atsetillangan  aminoguruhni  induktiv  effekti  ta’sir  natijasida  karboksil 
guruhdagi  elektron  zichlik  kamayib,  protonning  dissotsilanishi 
osonlashadi. Karboksil guruhga eng yaqin joylashgan musbat zaryadli 


 
27 
protonlangan  aminoguruhni    hisobiga    bu  ta’sir  yanada  kuchayib 
maydon  effekti  namoyon  bo’ladi.  Glitsin  aminoguruhi  oddiy  organik 
aminlarga nisbatan kuchli asosli xossalarni namoyon etadi. Karboksil 
guruhdagi  manfiy  zaryad  aminoguruhdagi  elekiron  zichlikni 
ortishigan  sabab  bo’ladi,  hamda    ammoniy  kationi  va  karboksilat  
anionidagi  elektrostatik  tortilish  ammoniy  guruhidan  protonni 
ajralishini  qiyinlashtiradi.  Induktiv  va  maydon  effektidan  tashqari 
organik  kislota  va  asoslarni  kuchini  aniqlashda    rezonans  effektlar 
muhim ahamiyatga egadirlar. Masalan,oddiy alkil spirtini 
  
 
 
si 15 ga 
teng, tirozin gidroksil guruhiniki esa 9.11 ga teng. Fenolni 
  
 
 si  9.8 
ga,  N-nitrofenolninki  esa  7.1  ga  teng.  Bu  o’z  navbatida  fenolyat-
anionni rezonans shakllar orqali stabillanishini ko’rsatadi. 
Yuqorida  ta’kidlab  o’tilgan  uch  omil-induktiv,  maydon  va 
rezonans effektlar 

-aminokislotalarni tabiatiga ta’sir ko’rsatadi. Suvli 
eritmalarda, oddiy sharoitlarda bu effektlar 
   ni barcha qiymatlarida 
dissotsilanish  jarayonlarini  amalga  oshishini  ta’minlaydi.  Shunisi 
ma’lumki  ionlanish  jarayonlari  turli-tuman  bo’lib,  suv(biologik) 
muhitda  sodir  bo’ladigan  jarayonlarda  muhim  ahamiyatga  egadirlar. 
Biroq ionlanish biologik sistemada(organizm) sodir bo’ladigan yagona 
jarayon  bo’libgina  qolmasdan,  aminokislotalar-organik  molekulalar 
turli  xil  kimyoviy  reaksiyalarda  ishtirok  etishlari  mumkin.  Og’ir 
metallar  tuzlari  bilan  α-aminokislotalar    ichkikompleks    tuzlari  hosil 
qiladilar.  Komplekslarning  turg’unligi  quyidagi  ketma-ketlikda  ortib 
boradi: 
 
 To’q    ko’k    rangga  ega      mis
     kompleks    tuzlari  α-
aminokislotalarni  aniqlashda qo’llanadi.    
 
 
 
Mg
2+
Mn
2+
Fe
2+
Cd
2+
Co
2+
Zn
2+
Ni
2+
<
<
<
<
<
<
< Cu
2+


 
28 
Xuddi  shunday  reaksiya  biologik  sistemalarda  ham  sodir  bo’lishi 
mumkin. Bu yerda eng ahamiyatlisi shundaki, kimyoviy  reaksiyalarni 
sodir bo’lishi uchun zarur bo’lgan sharoitlarni (yuqori harorat, suvsiz 
organik erituvchilar va bosh.) suvli muhitda tirik organizm haroratida, 
biologik  katalizatorlar  -  fermentlar  ishtirokida  reaksiyalar  sodir 
bo’ladigan  biokimyoviy    sistemaga  to’g’ridan-to’g’ri  o’tkazish 
mumkin emas. Bioorganik kimyo uchun kimyoviy sintezdagi, ya’ni in 
vitro  va  organizmdagi,  ya’ni  in  vivo  da  sodir  bo’ladigan  jaryonlarni 
o’rganish  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Modellashning  o’xshash  va 
farqli,  yaxshi  va  yomon  tomonlari  bu  jarayonlarni  yonma-yon  ko’rib 
chiqish  natijasida  muffasal  namoyon  bo’ladi.  Aminlar  -  nukleofil 
xususiyatga  ega  bo’lganliklari  uchun,  aminokislotalarni  alkillash 
organik    va  biologik  sistemalarda  muhim  va  keng  tarqalgan  reaksiya 
hisoblanadi. Eng sodda metillash reaksiyasi quyidagicha sodir bo’lishi 
mumkin: 
                                                                                   
CH
3
X

Download 2,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   138




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish