Biologiya o`qitish metodikasi” kafedrasi botanika (o`simliklar sistematikasi) fanidan

Qarag`aykabilar kichik ajdodi (sinfi) — Pinidae
Bu ajdodcha 7 ta qabila, 7 ta oila va 55 Ia turkumga mansub 260 dan ziyod turni birlashtiradi. Ilmiy manbalarda keltirilgan 7 qabiladan 2 tasi bizgacha yetib kelmagan, qolgan beshtasi quyidagilardan iborat:
1. Araukariyanamolar — Araucariales 2 ta turkum va 35 ta turdan iborat. Ularga Janubiy yarimshardagi tropik hududlarda tarqalgan daraxtlar kiradi.
2. Qarag`aynamolar — Pinaics qabilasi (darslikda bu oila alohida yoritiladi).
3. Sarvnamolar — Cupressales qabilasi (darslikda bu oila alohida yoritiladi).
4. Tissanamolar — Taxclcs qabilasi doim yashil daraxt va butalardan iborat. Qabila 2 ta oilaga mansub 20 turni o`z ichiga oladi. Ular asosan Shimoliy yarimsharagi issiq hududlarda tarqalgan.
5. Podokarpnamolar — Podocarpales qabilasi ochiq urug`li o`simliklarning cng takomillashgan guruhini o`z ichiga oluvchi bitta oila (Podokarpdoshlar — Podocarpaceae), 9 ta turkum va 140 ta turdan tashkil topgan. Ular asosan Janubiy yarirnsharda tarqalgan.
Qarag`aykabilarning ko`pchilik turlari baland bo`yli, ayrimlari esa gigant daraxtlardir. Masalan, Kaliforniyada o`suvchi doim yashil sekvoyning (Sequoia sempervirens) balandligi 112 m gacha, tanasining diametri esa 11 mctrgacha yetgan.
Qarag`aynamolar qabilasi (Pinales) – bitta Qarag`aydoshlar (Piniaceae) oilasiga ega bo`lib, 10 ta turkum va 250 taga yaqin turni o`z ichiga oladi. Shimolda Ycvrosiyo va Shimoliy Amerikada “tayga” deb ataladigan o`rmonlarni hosil qiladi. Qarag`aydoshlar asosan doim yashil, qisman bargini to`kuvchi daraxt hamda ayrim yotib o`suvchi butalardan tashkil topgan. Barglari ignasimon, tangachasimon, ingichka nashtarsimon, turlicha kattalikda. Qarag`aydoshlarning barglari asosan ko`p yillik bo`lib, 2 – 7 yilgacha to`kilmaydi. Qubbalari ayrim jinsli. Changchi qubbasidagi mikrosporofihlarda 2 tadan mikrosporangiy (changdon) joylashgan. Changlar shamol yordamida tarqalishga moslashgan. Urug`kurtakhi (urug`chi) qubbasining qoplag`ich tangacha barglari qo`ltig`ida urug` tangachalar o`rnashgan bo`hib, uning yuzasida urug`kurtak joylashgan. Urug`lari qanotchali.