Biologiya kafedrasi

Yorug’likka talabi. Soya qisqa kun o’simligi. Yorug’lik soyaning o’sishida asosiy ro’l o’ynaydi. Barcha qisqa kunli o’simliklar hayotida bu omil asosiy xisoblanadi. O’simlik qisqa kunda yetishtirilganda gullash fazasi tez boshlanadi, aks xolda gullash muddati orqaga surilib ketadi va ba’zan kechpishar navlar xatto gullamay qo’yada. Eng asosiysi, vegetatsiya davrining cho’zilib ketishiga olib keladi[3].
Ko’pgina soya navlari uchun 13-16 soatlik yorug’lik uzunligi qulay (optimal) xisoblanadi. Turli soya navlari, yorug’lik, kun uzunligiga turlicha talabda bo’ladi. Masalan, ertapishar soya navlari yorug’likka nisbatan kamroq talabchan, o’rtapishar va kechpishar navlari esa ancha talabchan bo’ladi.
Tuproqqa talabi. Soyani tuproq unumdorligi turlicha bo’lgan yerlarda o’stirish mumkin. Soya kislotali, kuchli sho’rlangan yoki botqoqlangan tuproqlardan tashqari, boshqa yerlarda o’saveradi. Soya o’stirish uchun tuproq reaktsiyasi pH 6,7- 7,0 qulay xisoblanadi. Soya turli tuproqlarda o’sa olishdan kat’iy nazar, uning mexanik tarkibi yengil, unumdor, g’ovak, chirindilarga boy, tuproqqa ekilganda xosildorlik va uning sifati yaxshi bo’ladi[6].
Oziq moddalarga talabi. Soya ko’p miqdorda yer ustki massasi xosil qilishi tufayli mineral o’g’itlarga talabi xam yuqoridir. Ilmiy izlanishlar natijalaridan
olingan ma’lumotlarga ko’ra gektaridan bir tonnadan va shunga muvofiq yer ustki massasi xosil qilish va to’plash uchun soya tuproqdan 80-85 kg azot, 30-35kg P₂O, 36-40kg K₂O va 60-70 kg kaltsiy o’zlashtiradi.
Soyaning vegetatsiya davomida oziq elementlarga bo’lgan talabi fazalar bo’yicha xar xildir. Bizning tajribalarimizga ko’ra, soya azot, fosfor va kaliyni gullash fazasidan, dukkaklarning to’lishish davrigacha eng ko’p miqdorda o’zlashtiradi[12].
O’simlik uz navbatida fosforli o’g’itlarga ham vegetatsiyaning boshlarida talabchan bo’ladi. Chunki bu vaqtda bo’g’imlar, shoxlar va gullar shakllanayotgan bo’ladi.

3.