«biologiya» kafеdrasi

Variant.

O’sishni gorizontal mikroskop yordamida aniqlash.
Ishning maqsadi: Urug’larning ma`lum vaqt davomida o’sishini aniqlash.
Asbob va reaktivlar: nam kamera, zig‘ir, karamning yoki boshqa mayda urug‘li tez o‘suvchi o‘simliklarning ungan urug‘i, mikroskop, okulyar, mikrometr.
Umumiy tushuncha: O‘simliklar tuban yoki yuksak gruppaga kirishidan qat’iy nazar, ulardagi o‘sish va harakatlanish prosseslari eng asosiy fiziologik prosseslardir. O‘simliklarning o‘sishi meristema to‘qimalarining faoliyatiga bog‘liq. Meristema to‘qimalari hujayralarining bo‘linib turishi hisobiga o‘simlik uzunasiga va eniga o‘sadi. Uzunasiga o‘sishni ta’minlagan to‘qimalar birlamchi meristema deyiladi. Birlamchi meristema o‘simlikning novda va ildizi uchlarida joylashadi. Piyoz kabi gul o‘qi chiqaradigan o‘simliklarda birlamchi meristema gul o‘qi ostida va g‘alladoshlar oilasiga kirgan o‘simliklarda barg asosida joylashgan. Ikkilamchi meristema-kambiy hujayralarining bo‘linib turishi hisobiga o‘simlik novdalari, ildizlari yo‘;g‘onlashadi. Ularda ksilema va floyema o‘tkazuvchi naylari hosil bo‘ladi.
Ish tartibi va topshiriqlar: O‘sishni aniqlash uchun mikroskopning buyum stolchasiga ichida ungan urug‘ bo‘lgan nam kamera mahkamlanadi. Bunda kamera ichidagi urug‘ning ildiz uchi mikroskopning kichik ob’ektivi orqali ko‘rinib turishi kerak. Ildizning uchini mikroskopning okulyarga o‘rnatib mikrometr shkalasini ma’lum joyga to‘g‘rilab qo‘yiladi. Oradan 30 minut o‘tgach ildiz uchining qancha o‘sgani shkalani o‘zgarishiga qarab olinadi. Mikrometrdagi shkala oraliq masofani aniqlab, ildizni ish vaqti ichida qancha o‘sganligi aniqlanadi. Eozin ta’sirida ildizlardagi geotropizmni buzilishini kuzatish. O‘simlik ildizidan musbat geotropizmni va novdalarda manfiy geotropizmni aniqlash.


Nazorat savollari:
1. O‘sish harakatlari.
2. O ‘sish nastiyalari.
3. Tropizmning sabablari.
4. Turgor harakatlanish nima?
5. Musbat va manfiy tropli organlar orasidagi farqlar.


Vazifa:

1. 
   Tajribadan olingan natijalar , talabalar o‘rtasida muhokama qilinadi va ulardan tegishli xulosalar chiqariladi.
   
2. 
   O‘simlik ildizidan musbat geotropizmni va novdalarda manfiy geotropizmni aniqlash.