Biologiya kafedrasi

17-laboratoriya ishi

MAVZU: QON MORFOLOGIYASI. IZO-, GIPO- VA GIPERTONIK ERITMALAR TAYYORLASH VA ULAR TA`SIRIDA ERITROTSITLAR HOLATINI ANIQLASH. QON IVISHINI KUZATISH.

1-ish: Eritrotsitlarning osmotik chidamligini aniqlash.

Nazariy tushuncha. Eritrotsitlar o`z atrofidagi suyuqlik kontsentratsiyasining o`zgarishiga chidash xususiyatiga ega. Agar odam yoki issiqqonli hayvonning bir tomchi qoni osh tuzining izotonik (0, 9 % li yoki 0,85 % li) eritmasiga solinsa, eritrotsitlar bilan osh tuzi eritmasi orasida dinamik tenglik hosil bo`ladi, chunki eritrotsitlardan eritmaga chiqayotgan va eritmadan eritrotsitlarga kirayotgan suv miqdori bir-biriga teng bo`ladi. Bunday sharoitda eritrotsitlarning shakli va hajmi o`zgarmaydi. Osh tuzining yuqori kontsentratsiyali (gipertonik) eritmasida esa eritrotsitlar burishib, hajmi kichrayadi, chunki bunday sharoitda ular o`zidagi suvni eritmaga chiqaradi. Aksincha, konsentratsiyasi kuchsiz bo`lgan osh tuzi (gipotonik) eritmasida eritrotsitlar bo`rtadi; chunki bunda eritrotsitlar eritmadan suv shimadi. Bunday eritmaning kontsentratsiyasi pasaytirib borilsa, eritrotsitlar ichiga suv ko`p kirib, ularning hajmi kattalasha boradi. Eritmaning kontsentratsiyasi ma`lum darajaga yetgach, eritrotsitlar yorila boshlaydi. Ular asosan osh tuzining 0,45 M% li eritmasida yorila boshlab, 0,35-0,30 % li eritmasida butunlay yorilib bo`ladi. Eritrotsitlar yorilib, tashqariga gemoglobin chiqishi gemoliz deyiladi. Plazmada osmotik bosimning kamayishi yoki eritroyitlarga spirt, ishqor, kislota, xloroform va efir ta`sir etishi natijasida gemoliz ro`y beradi. Butunlay gemolizlangan qon tiniq qizil rangga kiradi va u lak qon deb ataladi.