Биология кафедраси тўйчиева Зиёда Абдихолиқ қизи

Бирламчи заҳарли ҳайвонларга - заҳар суюқлигини (секретини) махсус безлар ишлаб чиқарувчи ҳайвонлар ҳисобланади. Бундай безлар турнинг барча индивидларида мавжуд бўлади. (Илон заҳри, асалари заҳри ва бошқалар).
Иккиламчи заҳарли ҳайвонлар – бу заҳар суюқлиги ҳайвонлар гавдасида тўпланади ва озуқа сифатида қабул қилинганда заҳарли таъсир қилади. М. балиқлар ички бўшлиғида “заҳар пардаси” ва б.қ.р.
Бирламчи заҳарли ҳайвонлар – ўз навбатида 2 гуруҳга ажратилади.
1. Фаол заҳарли ҳайвонлар – Махсус заҳар ишлаб чиқарувчи органлар системаси мавжуд.
Булар ҳам ўз навбатида икки гуруҳга:
1. Қуролланган: Заҳарли аппарат махсус санчувчи, жароҳатловчи мосламалари мавжуд бўлади.
2. Қуролланмаган (қуролсиз) – Заҳарли аппаратларида жароҳатловчи мосламалари бўлмайди.
Ҳозирги пайтда заҳарли ҳайвонлар қуйидагича токсикологик классификация қилинади:

Заҳарли ҳайвонлар

Бирламчи заҳарли

Иккиламчи заҳарли

Пассив заҳарли

Фаол заҳарли





Қуролланган

Қуролсиз


Терминология. Ҳар бир фанда бу асосий муаммо ҳисобланади. Терминлар бу фаннинг тили саналади. Бусиз бирор фаннинг тараққий этиши мумкин эмас. Ҳар бир фан ўз терминлар мажмуаси , лўғатига эга.
Масалан: Заҳар (ядь) ва “токсин”(ҳайвон организми ёки махсус безлар томонидан ишлаб чиқиладиган таъсирчан моддалар) терминларини қиёсласак, бу иккала терминни ишлатишда икки хил ёндашиш мумкин. “Заҳар” деганда кенг маънодаги, бир қанча мураккаб бирикмалар тушунилади. “Токсин” термини индивидуал маълум бир организмда тўпланадиган ёки махсус безлар томонидан ишлаб-чиқилган таъсирчан модда тушунилади.