Biologiya” kafedrasi odam anatimiyasi fanidan amaliy mashg’ulotlarini bajarish uchun uslubiy ko‘rsatma bilim sohasi

Qizilo‘ngach(esophagus)-Qizilo‘ngach uzunligi 25-30 sm keladigan muskuldan tuzilgan bo‘lib, yuqorida VI bo‘yin umurtqasining ro‘parasida halqumdan boshlanadi. U bo‘yin va ko‘krak sohasidan diafragma orqali qorin bo‘shlig’iga o‘tib, ko‘krak umurtqasi ro‘parasida me’daning kirish qismiga ulanadi.
Me’da (gaster)-qorin bo‘shlig’ining yuqori sohasida ,ko‘proq qismi chap tomondagi qovurg’a osti sohasida, ozroq qismi esa qorin bo‘shlig’i tepa bo‘limining o‘rta qismida joylashgan.Me’daning shakli nokka o‘xshaydi,uzunligi 25-30 sm, eni 12-14 sm.U 4 qismldan tuzilgan: 1) oshqozonga kirish qismi, 2) oshqozonning tagi-qizilo‘ngach oshqozon bilan qo‘shilgan joydan chapda joylashgan eng keng qismidir; 3) oshqozon tanasi; 4) pastki chiqish qismi, ya’ni qopqasi.Oshqozonning devori uch qavatdan: tashqi-seroz, o‘rta muskul va ichki shilimshiq osti qavatidan tuzilganOshqozonda pepsin, xlorid kislota va shilimshiq ajratuvchi ko‘p bezlar bor.
Ingichka ichak(intestinum tenuae) me’daning chiqish qismidan boshlanib, uzunligi 5-6 m gacha bo‘ladi va quyidagi uchta qismga bo‘linadi: 1) O‘n ikki barmoq ichak–ingichka ichakning boshlang’ich qismi bo‘lib, uzunligi 25-30 sm. 2) Och ichak–o‘n ikki barmoq ichakning davomi bo‘lib, ingichka ichakning 2¦5 qismini tashkil qiladi. 3) Yonbosh ichak –ichakning 3¦5 qismini tashkil qiladi.
Ingichka ichak devori uch qavatdan tuzilgan. Tashqi seroz parda, o‘rta-muskul qavat,ichki-shilimshiq qavat. Bularda tuklar mavjud bo‘lib, ularning buyi 0,5 mmdan 1,5 mm gacha bo‘ladi. Tuklarning soni katta odamda 4 mln. gacha yetadi va bu holat ingichka ichak sathini 24 marta kattalashtiradi; bu esa oziq moddalarning surilishida katta ahamiyatga ega.Surilishning faol vaqtida tuklar minutiga 4-6 marta qisqaradi va surilish kuchayadi. Limfa tomirlaridan hujayralarga yog’lar,qon tomirlaridan esa oqsil va uglevodlar tashiladi.
Yo‘g’on ichak(intestinum crassum)– ingichkadan keyin boshlanib, orqa chiqarish teshigi bilan tugaydi. Yo‘g’on ichakning uzunligi 1,5-2 m bo‘lsa, diametri ingichka ichak diametridan deyarli ikki barobar katta. U asosan 3 qismga: chuvalchangsimon o‘simtali ko‘richakka, chambar ichakka va to‘g’ri ichakka bo‘linadi.
Yo‘g’on ichak qismlari: ko‘r ichak yo‘g’on ichakning boshlang’ich qismi bo‘lib, uzunligi 6 sm, diametri 7-8 sm gacha bo‘ladi. Ko‘r ichak o‘ng tarafda yonbosh chuqurchasida joylashgan.